چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی

 در دوازده ماهه منتهی به بهمن ماه سال 1397

 و مقایسه آن با مدت مشابه سال های قبل

این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده های آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و برای اطلاع رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه می گردد. اطلاعات دوازده ماه سال جاری با داده های مدت مشابه شش سال گذشته (سالهای 90 الی 96) مقایسه شده است و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری دوازده ماهه سال 1397 و مدت مشابه سال های قبل نیز قید گردیده است.

• صادرات:

در دوازده ماهه سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 6956 هزار تن و به ارزش 6400 میلیون دلار می باشد که از نظر وزن 5.9 درصد و از نظر ارزش 14.4 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات دوازده ماهه نخست سال 97 نسبت به گزارش سالانه سال قبل 5.7 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط سالهای برنامه پنجم نیز 3.8 درصد کاهش دارد.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه های درختی به ارزش 1459 میلیون دلار با سهم 31 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی[1] به ارزش 1208 میلیون دلار با سهم 25.7 درصد، شیر و فرآورده های آن به ارزش 604.7 میلیون دلار با سهم 12.9 درصد، زعفران 351.5 میلیون دلار با سهم 7.4 درصد و ماهی و میگو به ارزش 313.7 میلیون دلار با سهم 6.7 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی بوده است. بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشور های عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، هند، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان صورت گرفته است که در مجموع 80 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را بخود اختصاص داده اند (جدول 1). متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 920 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور (378 دلار) 143.4 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در دوازده ماهه نخست سال 97، 59484 ریال و متوسط کل صادرات غیر نفتی کشور 58164 ریال بوده است.

جدول 1- سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در دوازده ماهه سال 1397

• واردات:

 مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده ماهه سال 97، 20485 هزار تن با ارزش 10841 میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 63.9 درصد و از نظر ارزش 25.4 درصد کل واردات کشور را شامل می شود. ارزش واردات در این مدت 1 درصد کمتر از سال قبل و در مجموع نیز 8.9 درصد کمتر از میانگین سالهای برنامه پنجم توسعه بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده ماهه سال 97، شامل ذرت به ارزش 2115.3 میلیون دلار با سهم 19.5 درصد، برنج به ارزش 1628.5 میلیون دلار با سهم 15.0 درصد، کنجاله دانه های روغنی به ارزش 1568.8 میلیون دلار با سهم 14.5 درصد، روغن نباتی به ارزش 1428.8 میلیون دلار با سهم 13.8 درصد، دانه سویا به ارزش 1161.1 میلیون دلار با سهم 10.71 درصد، گوشت قرمز به ارزش 786.3 میلیون دلار با سهم 7.3 درصد، جو به ارزش 603.4 میلیون دلار با سهم 5.6 درصد و انواع میوه به ارزش 395.5 میلیون دلار با سهم 3.7 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود 91 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی و صنایع غذایی را شامل می شوند. متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در دوازده ماهه سال جاری، 501 دلار می باشد، که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1330 دلار) حدود 62 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41797 ریال و متوسط واردات کشور 41649 ریال بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل هند 1644، سوئیس 1374، امارات متحده عربی 1020، انگلستان 789، هلند 768، سنگاپور 755، فدراسیون روسیه 668، ترکیه 631، برزیل 436 ، پاکستان 309 و آلمان 246 میلیون دلار بوده که در مجموع 80 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده اند (جدول 2).

جدول 2- سهم کشورهای عمده از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در دوازده ماهه سال 1397

• تراز تجاری:

 تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده ماه سال 1397، 4441- میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 5.7 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 2 درصد و ارزش واردات 1 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری دوازده ماهه سال 97 نسبت به میانگین سالهای برنامه پنجم (5737.8- میلیون دلار)، 22.6 درصد بهبود داشته است.

جدول 3- تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دوازده ماه سال 1397 و مقایسه آن با مدت مشابه سالهای 90 الی 96

• نهاده های کشاورزی
  • آفتکش ها

در دوازده ماه سال 1397، جمعا 13967 تن آفتکش بصورت آماده مصرف و 11174 تن بصورت تکنیکال وارد کشور گردیده که در مقایسه با سال قبل، آفتکش های آماده مصرف 14.4 درصد کاهش و تکنیکال‌ها 20.2 درصد کاهش نشان میدهد. در مجموع با تبدیل آفتکش های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) میتوان نتیجه گرفت که در دوازده ماهه سال 97 مقدار واردات آفتکش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 17.1 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی حشره کش ها 26.4 درصد و قارچ کش ها 20 درصد و علف کش ها 16.4 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفتکش های وارداتی در دوازده ماهه سال 97 ، 195 میلیون دلار می باشد که حدود 9.7 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در دوازده ماه سال 1397 مقدار 2234 تن آفتکش آماده مصرف و 882 تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش 7026 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار به ترتیب 10 و 113 درصد افزایش و از نظر ارزش جمعا 15 درصد کاهش دارد.

• کود ها

کل واردات کود ها در دوازده ماه سال 1397، 405 هزار تن با ارزش 206 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال قبل از نظر وزنی 28.5 درصد و از نظر ارزش 26.2 درصد کاهش نشان می دهد. در بین انواع کود های وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 70 درصد، کودهای فسفره حدود 54.6درصد،  NPK 41.7 درصد و ازته 31.6 درصد و پتاسه حدود 7.5 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته اند.

در دوازده ماهه سال 1397 مقدار 3582 هزار تن کود باارزش 843 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 5 درصد کاهش و 6 درصد افزایش داشته است. ضمنا حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

• بذر

در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام های تکثیر شونده گیاهی در دوازده ماه سال 1397، 7050 تن با ارزش 122 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبل از نظر وزنی حدود 45.4 درصد و از نظر ارزش 28 درصد کاهش نشان میدهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 68 درصدی و بذر ذرت با کاهش 46.8 درصدی روبرو بوده است. لیکن بذر سیب زمینی به ترتیب 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته اند.

در دوازده ماهه سال 1397 جمعا مقدار 9900 تن بذر و سایر اندامهای تکثیر شونده گیاهی با ارزش 32668 هزار دلار صادر گردیده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندامهای تکثیر شونده می باشد. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 25.1 درصد و از نظر ارزش 46.1 درصد افزایش نشان میدهد.

• ماشین آلات و ادوات کشاورزی

در دوازده ماهه اول سال 1397، مقادیر ادوات کاشت و داشت، کمباین ها و دستگاه های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعا به مقدار 13670 تن با ارزش 78351 هزار دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 70.4 درصد و 69.3 درصد کاهش نشان میدهد. در این بین از نظر مقدار ادوات کاشت و داشت با 55.4 درصد، کمباین ها و دستگاه های برداشت با 58 درصد و تراکتورهای کشاورزی با 100 درصد کاهش روبرو بوده است. در دوازده ماهه سال 97 جمعا 11104 تن ماشین آلات و ادوات کشاورزی با ارزش 32843 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر وزن 37 درصد و از نظر ارزش 7 درصد افزایش داشته است و این افزایش غالبا مربوط به ادوات کاشت، داشت و سپس تراکتور های کشاورزی بوده است.

• میزان بارندگی:

 طی شش ماه گذشته از سال آبی 98-1397میزان بارندگی 224 میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 130 درصد افزایش و در مقایسه با بلند مدت (50 ساله) نیز 28 درصد افزایش داشته است.

 [1] شامل: سیب زمینی، پیاز و موسیر، گوجه فرنگی، انواع کاهو، کلم و سایر سبزیجات تازه و یا خشک کرده و همچنین هندوانه، خیار و خربزه می باشد.