اسلایدشو (21)
گزارش ماهیانه پایش و تحلیل قیمت مواد غذایی ماه مارچ سال 2024
قیمت جهانی عمده غلات در ماه فوریه سال 2024 کاهش یافته است. عرضه گسترده و تشدید رقابت میان صادرکنندگان عمده باعث کاهش قیمت محصولات گندم و ذرت شده است. قیمت جهانی برنج نیز با وجود تقاضای اندونزی برای خرید به دلیل پایین بودن تقاضا برای واردات برنج تازه و همچنین آغاز برداشت محصول در کشورهای صادرکننده کاهش یافته است. همچنین قیمت دانههای روغنی و کنجاله به دلیل کاهش قیمت جهانی سویا روندی نزولی داشته در حالی که قیمت روغن نباتی تقریبا ثابت باقی مانده است.
صد پرسش مهم پیش روی کشاورزی جهان؛ قسمت سوم و چهارم
تأمین غذا برای جمعیت رو به فزونی جهان یکی از مهمترین چالشهای پیش روی بخش کشاورزی بهشمار میآید. با این حال، هدف بخش کشاورزی صرفاً بیشینه کردن بهرهوری نیست، بلکه بهینهسازی آن با در نظر گرفتن ابعاد و مسائل بسیار پیچیدهای نظیر تولید، توسعۀ روستایی، عواقب ناشی از مسائل زیستمحیطی و عدالت اجتماعی است.
این مقاله، با شناسایی 100 پرسش از مهمترین پرسشهای پیش روی کشاورزی جهان در چهار بخش 1) نهادههای منابع طبیعی؛ 2)عملیات زراعی؛ 3) توسعه کشاورزی و 4) بازارها و مصرف در پی بهبود گفتوگو و درک متقابل میان مطالعات کشاورزی و سیاستگذاری است. پرسشهای مذکور توسط کارشناسان برجسته و نمایندگان سازمانهای بزرگ کشاورزی در سراسر جهان گردآوری شده است و هدف آن بهرهگیری از شواهد علمی معتبر بهمنظور اطلاعرسانی در تصمیمگیریها و هدایت سیاستگذاران در مسیر آیندۀ اولویتهای پژوهشهای کشاورزی و سیاستهای حمایتی میباشد.
ترجمه قسمت سوم و چهارم این مقاله را از لینک پایین صفحه دریافت نمایید
قسمت اول و دوم گزارش نیز در لینکهای زیر قابل دریافت است:
قسمت اول:
https://awnrc.com/component/k2/item/853-100importantquestions.html
قسمت دوم:
https://awnrc.com/component/k2/item/858-100questions_part2.html
گزارش آسیب شناسی صادرات (خرما)
در راستای اهداف صادرات محوری تولید و دستیابی به رشد پایدار اقتصادی در کشور و همچنین به منظور تسهیل، تقویت و حمایت از حضور محصولات ایرانی در بازارهای جهانی و جذب سهم اقتصادی ممکن از بازارهای بینالمللی، مجموعهای از مطالعات در مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب شکل گرفته که میتواند راهنمای بخش دولتی و خصوصی در بازار صادراتی محصولات کشاورزی باشد. براین اساس این مطالعه به بررسی بازار صادراتی خرما میپردازد. خرما همواره یکی از مهمترین محصولات صادراتی ایران در سبد محصولات کشاورزی بوده است. بطوریکه این محصول در سال 1401، بیش از 6 درصد ارزش صادرات محصولات کشاورزی ایران را به خود اختصاص داده است. در این گزارش به آسیب شناسی صادرات محصول خرما از طریق بررسی شاخصهای مختلف صادراتی و تحلیل در بازارهای هدف و مقایسه با رقبا طی سالهای 1380 تا 1401 پرداخته شده است. نتایج به تفکیک چالشهای مقدار، قیمت و ارزش خرما در بازارهای جهانی و به اجزای بازارهای هدف و رقبا پرداخته شده است. در نهایت آنچه که مشخص است مهمترین چالشهای تجارت خرما در ایران میتوان به عدم وجود برنامه اقدام (Action Plan) کوتاهمدت، میان مدت و بلندمدت در تجارت خرما اشاره نمود. همچنین عدم وجود برنامه اقدام مشخص در بخش زنجیره ارزش صادرات در بخش فرآوری خرما نیز از چالش های اساسی صادرات این محصول ارزشمند است؛ بطوریکه پایش سالانه این برنامه سبب خواهد شد انحراف از برنامه در هر سال اصلاح شود.
انتشار کتاب ردپای آب در جامعهی مصرف کنندهی مدرن
پروفسور آرین هوکسترا، اولین دانشمند در حوزهی سیاستهای آبی بود که دیدگاه بررسی آب به عنوان یک کالای جهانی، و نه منطقهای، و لزومِ شکلگیری تعاملات بینالمللی برای حل چالشهای مرتبط با آن بواسطهی مشارکت تمامی کشورها را مطرح نمود. کتاب حاضر، مجموعهای بینظیر از تجربیات ارزشمند این دانشمند برجستهی جهان در زمینهی گفتگوهای آبی از هر دو دیدگاه تولید و مصرف است. در این کتاب، علاوه بر ارائهی تعاریف کلیدی مفاهیمی همچون ردپاهای زیستمحیطی و تحلیل روند شکلگیری و تحول آنها در گذر زمان، و همچنین ارائه ردپای چند محصول و فرآوردههای آنها همراه با دلایل کافی برای محدودنمودن مصارف آبی به حدود پایدار در جهان، مجموعهای از اقدامات مؤثر ارائه شدهاست که بکارگیری آنها میتواند چرخهی فعلی اقتصاد جهان را به سمت توسعهی پایدار رهنمون سازد. اقداماتی همچون تعیین سطوح برداشت پایدار برای منابع آب سطحی و زیرزمینی، تدوین بنچمارکهای ردپای آب برای تولید و مصرفکنندگان، شفافیت اطلاعاتی و برچسبگذاری کالاها، ترویج و توسعهی مصرف عادلانه آب، تدوین و اخذ مالیاتهای زیستمحیطی از مصرفکنندگان جهانی، لزوم و چگونگی گفتگوهای بینالمللی آب و تعیین سهم اقشار و گروههای مختلف در تغییر روند فعلی، بخشی از مطالبی است که نویسنده به طور عمیق بدان پرداخته است. قهرمانان تغییر از دیدگاه آرین هوکسترا، آحاد جامعه و تمامی مصرفکنندگان، از خرد تا کلان و از مردم عامی تا سیاستمداران و تصمیمگیرندگان کلیدی در حوضه آب هستند و تمامی مطالب در این کتاب همراه با مثالهای شفاف و ملموس ارائه شده که درک آن را برای همگان مقدور ساخته است.
همه ما، در قبال باری که بواسطه حضورمان بر دوش طبیعت بارگزاری شده است، مسئول هستیم و هر یک باید به سهم خود، رسالت خود را در قبال حفظ منابع ارزشمند طبیعی انجام دهیم. خواندن این کتاب توسط تمامی اقشار جامعه برای آگاهی از مسئولیت خود در قبال این موهبت الهی و برداشتن گامی در تعدیل وخامت فعلی توصیه میشود.
برای دریافت کتاب از لینک زیر استفاده کنید
ترجمه گزارش ارزیابی ششمین گزارش ارزیابی IPCC
گزارش تلفیق ششمین گزارش ارزیابی IPCC (AR6) خلاصهای از آخرین یافتهها در زمینه تغییر اقلیم، اثرات و مخاطرات گسترده آن و کاهش اثرات و سازگاری با تغییر اقلیم است. این گزارش در سه بخش 1. وضعیت و روند فعلی، 2. آینده تغییر اقلیم، مخاطرات و پاسخهای بلندمدت 3. پاسخهای کوتاهمدت تهیه شده است و وابستگی متقابل اقلیم، اکوسیستم و تنوع زیستی و جوامع انسانی؛ ارزش انواع مختلف دانش؛ و ارتباط تنگاتنگ بین سازگاری با تغییر اقلیم، کاهش انتشار، سلامت اکوسیستم، رفاه انسان و توسعه پایدار را به رسمیت شناخته و منعکسکنندهی تنوع فزایندهی ذیمدخلان در اقدام اقلیم است.
گزارش را از لینک زیر دریافت نمایید.
برگزاری نشست رژیم حقوقی تغییر اقلیم و تبعات آن بر صنعت و تجارت
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران با همکاری مدیریت HSE شرکت ملی صنایع پتروشیمی نشستی درباره «رژیم حقوقی تغییر اقلیم و تبعات آن بر صنعت و تجارت» برگزار کردند. در این نشست حسن خواجه پور، استادیار دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف و محمدصادق احدی، مدیرعامل شرکت انرژیهای تجدیدپذیر مهر گزارش ارائه کردند.
در این نشست درباره مالیات بر کربن و اثرات آن بر کاهش درآمدهای صادراتی شرکتهای پتروشیمی، توسعه ابزارهای سیاسی نظیر بازار کربن برای کاهش نشر کربن در صنعت پتروشیمی و تقلیل اثرات سوء تغییرات اقلیمی گفتوگو شد.
براساس آنچه در این نشست تخصصی عنوان شد، باید گفت که پدیده تغییر اقلیم در سطح جهانی موجب گرمایش زمین، تشدید رخدادهای حدی (امواج حرارتی، آتشسوزی جنگلها، خشکسالی و سیل)، کاهش پوشش برف، بالا آمدن سطح آب دریاها و درنتیجه بحران آب، غذا، امنیت و انرژی شده است. جهان در سالهای اخیر وارد گرمترین دوره خود در بیش از 10 هزار سال گذشته شده است. بهگونهای که 10 سال اخیر (2014 تا 2023)، گرمترین سالهای جهان از سال 1850 تاکنون بودهاند. بهبیاندیگر، هر کدام از سالهای دوره 10 ساله اخیر، از تمام سالهای دوره 1850-2014 گرمتر بوده است. سال 2023 نیز تاکنون گرمترین سال در تاریخ دماهای ثبتشده در کره زمین بوده است.
در این نشست حسین خواجهپور عنوان کرد: منابع علمی و نهادهای بینالمللی، انتشار گازهای گلخانهای به دلیل فعالیتهای انسانی را علت اصلی بروز پدیده تغییر اقلیم میدانند. پس از انقلاب صنعتی (قرن 18 میلادی) انسان عملاً کربن ذخیرهشده در زمین را استخراج و وارد جو کرده است. این انباشت گازهای گلخانهای موجب میشود حرارت قابلتوجهی در جو زمین باقی بماند و بهاینترتیب دمای جهان افزایش یابد. بخش انرژی با اختلاف بیشترین سهم را در انتشار گازهای گلخانهای دارد. نکته حائز اهمیت سهم قابلتوجه بخش کشاورزی، جنگلداری و کاربری اراضی است که سهم حدود 18 درصدی از کل انتشارات گازهای گلخانهای دارد. اگرچه بخش صنعت تنها 2/5 درصد از انتشار را به خود اختصاص داده است، اما باید توجه داشت که بخش قابلتوجهی از انتشارات بخش انرژی نیز مربوط به انرژی مصرفی در صنایع است.
در ادامه این نشست، عنوان شد: علاوه بر تبعات محیطزیستی تغییر اقلیم، اثرات اقتصادی ناشی از این پدیده نیز ازجمله مسائلی است که باید در سیاستگذاریهای اقتصادی کشور به شکل ویژه موردتوجه قرار گیرد. مطالعات اخیر علمی نشان میدهند که تغییر اقلیم فرصتهای اقتصادی برای کشورهای دارای سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) بالاتر فراهم خواهد کرد و از سوی دیگر سبب آسیبهای اقتصادی برای کشورهای دارای سرانه GDP پایینتر خواهد شد و بهاینترتیب شکاف اقتصادی کنونی جهان را بیشتر خواهد کرد. ایران و کشورهای منطقه خاورمیانه ازجمله آسیبپذیرترین اقتصادها در برابر تغییر اقلیم هستند. بهگونهای که کاهش بیش از 50 درصدی سرانه GDP در منطقه خاورمیانه در سناریوی RCP 8.5 پیشبینیشده است.
در برابر تغییر اقلیم چه باید کرد؟ پاسخی که به این پرسش ارائه شد این است که اقدامات در دو دسته تقسیمبندی میشود؛ دسته اول اقداماتی است که برای سازگاری با تغییر اقلیم انجام میشوند. این دسته اقدامات موجب کاستن سرعت گرمایش جهانی نمیشوند و تنها برای سازگار شدن با شرایط جدید انجام میشوند. دسته دوم اقدامات مقابلهای، متمرکز بر کاهش انتشار گازهای گلخانهای و محدود کردن روند گرمایش جهانی است. ترکیب بهینه از اقدامات سازگاری و کاهش انتشار بهمنظور جلوگیری از آسیبهای ناشی از تغییر اقلیم و بهرهگیری از فرصتهای ایجادشده موردنیاز است. در سالهای اخیر بیشتر اقدامات جهانی متمرکز بر رویکرد کاهش انتشار است. موافقتنامهٔ پاریس در سال 2015 نقطه عطفی در این زمینه بود که تلاش کرد اتفاقنظر جهانی برای یک اقدام مشترک در سطح جهانی ایجاد کند که درصورتیکه تعهدات و اقدامات پیشبینیشده در این موافقتنامه پی گرفته شود، افزایش دمای جهانی به کمتر از 3 درجه سانتیگراد محدود میشود. در اجلاس گلاسکو در سال 2021 کشورهای جهان بلندپروازی بیشتری از خود نشان دادند و برنامههای کاهش انتشاری را ارائه دادند که میتواند افزایش دمای کره زمین را به کمتر از 2 درجه سانتیگراد محدود کند. پس از اجلاس گلاسکو کشورهای مختلف تعهدات خود را برای رسیدن به خالص انتشار کربن صفر (میزان انتشار کربن منهای میزان ترسیب و جذب کربن توسط جنگلها، تالابها و سایر پهنهها) ارائه کردند.
ایران ازجمله کشورهایی است که هنوز تعهدی در این زمینه ارائه نکرده است. این در حالی است که ایران از جنبههای مختلف در معرض تهدیدهای ناشی از رژیم کاهش انتشار جهانی و تغییر اقلیم قرار دارد و البته فرصتهایی نیز برای بهره بردن از این شرایط برای کشورمان فراهم است. تهدید اول این است که در سطح جهان نزدیک به 73 درصد از گازهای گلخانهای از تولید یا مصرف انرژی منتشر میشوند. به همین دلیل گذار از سوختهای فسیلی بهعنوان یکی از مهمترین اقدامات کاهش انتشار در جهان موردتوجه قرارگرفته، که این امر نیز کشورهای صادرکننده سوختهای فسیلی را تحت تأثیر قرار داده است. بررسی آمارهای جهانی نشان میدهد انتشار کربن ایران در سال 2021 نسبت به سال 1990 رشد بیش از 250% داشته است. اما رشد GDP کشور در این فاصله زمانی تنها حدود 100% بوده است که این امر نشان میدهد سرعت رشد انتشار کشور بسیار سریعتر از رشد اقتصادی بوده است و میزان ارزش اقتصادی تولیدشده به ازای هر واحد انتشار کربن در کشور در طول زمان کمتر شده است. همین امر سبب شده است ایران ازنظر انتشار گازهای گلخانهای رتبه 8 را در جهان دارد. بهگونهای که ایران، بهعنوان کشوری دارای 1 درصد جمعیت جهان، حدود 2 درصد انتشارات گازهای گلخانهای جهان را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل نیز ازنظر میزان سرانه انتشار گازهای گلخانهای کشورمان در رتبه 4 جهانی قرارگرفته است. جنبه نگرانکنندهتر آمارها این است که ازنظر میزان انتشار کربن به ازای میزان ارزش اقتصادی تولیدشده کشورمان در رتبه 1 جهانی قرار دارد و این زنگ خطر بزرگی برای اقتصاد ملی است.
ایران چه برنامههایی برای این حوزه دارد؟ اگرچه تاکنون ایران به دلیل ملاحظات مختلف، ازجمله اعمال تحریمهای ظالمانه، با روند جهانی کاهش انتشار گازهای گلخانهای همراه نشده است، اما فشارهای جهانی در این زمینه در حال افزایش است و ضروری است که آمادگی کافی در برابر این فشارها در کشور ایجاد شود. ازجمله ابزارهای اعمال فشار که در حال حاضر در سطح جهان موردتوجه قرارگرفته است، سازوکارهای تنظیم مرزی کربن (Carbon Border Adjustment Mechanism) است. هدف اصلی این سازوکار حذف مزیت رقابتی تولیدکنندگانی است که به کاهش انتشار کربن پایبند نبودهاند و درنتیجه تولید خود را با هزینه کمتری انجام دادهاند. نمونهٔ بارز این سازوکار بستهٔ EU Green Deal (Fit for 55) است که در اتحادیه اروپا وضعشده است و براساس آن از سال 2025 تولیدکنندگان سیمان، فولاد، کودهای شیمیایی، آلومینیوم، برق و هیدروژن وارداتی به اتحادیه اروپا باید با توجه به میزان ردپای کربن مالیات پرداخت نمایند. این سازوکار موجب میشود حاشیه سود تولیدکنندگانی که به کاهش ردپای کربن محصولات خود بیتوجه هستند کاهش یابد و این تولیدکنندگان بازار محصولات خود را از دست بدهند. علاوه بر اتحادیه اروپا، بیش از 46 کشور جهان نیز بازارهای داخلی تجارت کربن را تأسیس کردهاند و درنتیجه بهزودی از سازوکارهای مشابه استفاده خواهند کرد. این مسئله در حال حاضر تهدید جدی برای صنایع سیمان، فولاد و پتروشیمی کشور است. نتایج مطالعات اخیر علمی نیز نشان میدهند ایران آسیبپذیرترین کشور جهان در برابر این سازوکارهای مالیات بر کربن یا تنظیم مرزی کربن است. نکته حائز اهمیت دیگر این است که بهزودی سازوکارهای مشابهی برای تمام بخشها ازجمله بخش کشاورزی نیز به کار گرفته خواهد شد و این امر میتواند اثر چشمگیر بر تجارت بخش کشاورزی کشورمان، که دارای ردپای کربن قابلتوجه است، داشته باشد. این امر، در صورت عدم چارهاندیشی و اتخاذ راهبردهای مناسب، موجب خسارات مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی بر بخشهای مختلف اقتصاد کشور خواهد شد.
در ادامه این نشست، محمدصادق احدی، درباره آسیبهای ناشی از تغییر اقلیم بر صنعت و تجارت گفت که عبارتاند از: تعهدات کاهش انتشار بنگاهها و نیاز به سرمایهگذاری؛ کاهش درآمدهای نفتی در اثر کاهش تقاضای نفت در بازارهای جهانی به دلیل توسعه؛ انرژیهای تجدید پذیر، افزایش کارایی انرژی و توسعه منابع بی کربن نظیر هیدروژن؛ کاهش درآمدهای صادراتی محصولات پتروشیمی در اثر کاهش رقابتپذیری و حاشیه؛ سود محصولات پتروشیمی صادراتی به دلیل اخذ مالیات کربن.
او در ادامه از مدیریت کربن گفت: مدیریت کربن، مجموعهای از سیاستها، چارچوبها و دستورالعملهایی است که اندازهگیری، کنترل و کاهش انتشار گازهای گلخانهای را بهگونهای مؤثر و قابل صحهگذاری، طراحی و محقق مینماید. مدیریت کربن تنها به بُعد کاهش انتشار محدود نبوده و ابعاد گستردهای را شامل میشود.
این نشست عنوان شد که برای کاهش تبعات کربن بر صنعت باید ابزار سیاستی مناسبی انتخاب شود و براساس آن بسته سیاستی مناسبی تدوین و اجرا شود. اولویتبندی و تدوین برنامه کاهش انتشار کربن عبارت است از: استخراج راهکارهای کاهش انتشار و برآورد هزینه نهایی کاهش نشر؛ تعیین منطقه هدف؛ برگزاری نشست با خبرگان این حوزه؛ تدوین متدلوژی و درنهایت اولویتبندی سناریوها باید انجام شود.
در ادامه حاضران در نشست نقد و نظر و پیشنهاد خود را نسبت به مسئله کربن و کاهش انتشار آن ارائه کردند.
گزارش ماهیانه پایش و تحلیل قیمت مواد غذایی - اکتبر 2023
قیمت جهانی غلات در ماه سپتامبر سال 2023 روندی غیریکنواخت را به ثبت رسانده است.
قیمت ذرت به دلیل بروز عوامل مختلف در کشورهای عمده صادرکننده افزایش یافته است؛
در حالی که قیمت گندم به دلیل تداوم برداشت محصول و رو به پایان بودن فصل برداشت در نیمکره شمالی شاهد تداوم روند کاهشی بوده است.
به طور همزمان، کاهش عمومی تقاضای واردات برنج، با وجود نااطمینانی در خصوص سیاستهای صادراتی هندوستان و روند تدریجی کاهش عرضه در بسیاری از کشورهای صادر کننده، باعث کاهش اندک قیمت این محصول شده است.
متن کامل ترجمه گزارش تحلیل و پایش قیمت مواد غذایی در اکتبر 2023 را از لینک زیر دریافت کنید.
انتشار خلاصه سیاستی پایداری در هم بست آب، غذا و انرژی
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، خلاصه سیاستی انجمن بین المللی منابع آب (IWRA) را با هدف ارائه توصیه های علمی و تحلیلی -کیفی برای سیاستگذاران در رابطه با به کارگیری روشهای مبتنی بر هم بست جهت مدیریت آب، غذا و انرژی منتشر کرده است. در انتهای این مجموعه درس آموخته هایی برای ایران ارائه شده است.
پیام های سیاستی کلیدی ارائه شده به شرح زیر است:
• ماهیت همبست آب – غذا – انرژی و ارتباطات بین آنها در ایران هنوز به شکل مناسبی تبیین نشده است. پرداختن به این مهم نیازمند توسعهی دانش بینبخشی و انجام پژوهشها و مطالعات هدفمند و به طور کلی تقویت ارتباط بین حوزههای توسعهی علم و سیاستگذاری در کشور است.
. تقویت رابطهی علم و سیاست پیشنیاز تدوین سیاستهای فرابخشی است که میتوانند اثرات متقابل سیاستها بر بخشهای مختلف آب، غذا و انرژی را لحاظ کنند. برای این منظور دانشمندان باید ابزارهای مناسب تحلیلی، توجیهی و سناریوسازی برای سیاستگذاران طراحی کنند و سیاستگذاران نیز باید زمینهی مشارکت دانشمندان را در فرآیندهای تصمیمسازی فراهم کنند.
• بازنگری در نظام آموزش عالی کشور برای توسعه ظرفیت تربیت متخصصانی که بتوانند ارتباطات بین سیستمهای آب، غذا و انرژی را درک کنند و راهحلهایی برای چالشهای همبست ارائه دهند ضروری است. این امر نیازمند ایجاد انعطافپذیری در راهاندازی رشتههای جدید و بازنگری در ترکیب دروس رشتههای موجود است.
ب هماهنگیهای فرابخشی نیازمند تقویت سازوکارهای تعاملات بین بخشی و سیاستگذاری با لحاظ پیوستگی بین سیستمهای آب، غذا و انرژی است. صرف قرارگرفتن بخشهای آب، کشاورزی یا انرژی در یک نهاد، تضمین کنندهی هماهنگی نیست کما اینکه حداقل فرصتهای موجود در هم بست آب و انرژی در تعامل بین بخشهای آب و برق در وزارت نیرو تا کنون محقق شده است.
گزارش ماهیانه پایش و تحلیل قیمت مواد غذایی - سپتامبر 2023
نکات کلیدی گزارش سپتامبر 2023:
- با توجه به رو به پایان بودن فصل برداشت محصول در نیمکره شمالی و جنوبی و تداوم عرضه محصول، قیمت جهانی گندم و ذرت در ماه آگوست سال 2023 کاهش یافته است.
- در مقابل، قیمت جهانی برنج به بالاترین سطح خود در 15 سال گذشته رسیده است که افزایش قیمت ناشی از بروز اختلال در سفارشهای تجاری پس از
ممنوعیت صادرات برنج سفید واریته ایندیکا از هندوستان است.
گفتنی است مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گزارش های پایش و تحلیل قیمت مواد غذایی را به صورت ماهانه ترجمه و منتشر می کند.
برای دانلود گزارش از لینک زیر استفاده نمایید.
خلاصه سیاستی: صرفهجویی واقعی آب در کشاورزی، خطمشی مدیریت آب نسل بعد
کمیابی آب، در بسیاری از نقاط جهان، حتی مناطقی که زمانی آب فراوان داشتند مانند آسیای جنوب شرقی، بدلیل شکاف بین عرضه و تقاضای آب در اثر رشد جمعیت، رشد اقتصادی و تقاضای مرتبط با محصولات کشاورزی پرآببر (مانند گوشت) به سرعت در حال افزایش است. تغییرات اقلیم با تشدید روندهای موجود نیز موجب تشدید کمیابی آب در دهههای آینده خواهد شد. با کشاورزی آبی بیشترین مصرفکننده آب است و این نشان میدهد که میبایست در بخش آبیاری راهحلهایی برای رسیدگی و مدیریت کمبود آب پیدا کرد. خلاصه سیاستی "صرفهجویی واقعی آب در کشاورزی، خطمشی مدیریت آب نسل بعد" به صورت کار گستردهای توسط FAO و FutureWater تحت برنامه کمبود آب آسیا و اقیانوسیه تهیه شده است که به وضوح پیچیدگیهای مرتبط با تلاشهای انجام شده درجهت افزایش راندمان استفاده از آب و اهمیت استفاده از حسابداری آب و اصطلاحات مداخلات مدیریت آب را نشان میدهد. در این گزارش ابزار جدیدی معرفی شده است که دستورالعملهای شفاف و عملی را در مورد نحوه اجرای صرفهجویی "واقعی" آب در کشاورزی با انتخاب مداخلات مناسب در جهت افزایش بهرهوری محصول ارائه میکند.
برای دریافت گزارش از لینک زیر استفاده کنید.
بیشتر...
گزارش نشست بازتخصیص آب
تخصیص آب در اصل ابزاری برای مدیریت ریسک کمبود و تصمیمگیری درباره استفادههای رقیب، از طریق ترکیبی از سیاستها، قوانین و سازوکارها به شمار میآید. در مدیریت ریسک کمآبی، نظامهای تخصیص آب باید به دنبال حداکثرسازی ارزشی باشند که برحسب نتایج اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی، افراد و جامعه از منابع به دست میآورند. برای دستیابی به این هدف سه اصل کلی میتواند راهنما قرار گیرد: کارآیی اقتصادی، پایداری محیطزیستی و عدالت اجتماعی.
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در راستای اجرای تفاهمنامه سه جانبه سند بهرهوری آب کشاورزی و با عنایت به اهمیت بازتخصیص مدبرانه آب بین بخشهای مختلف در تأمین پایداری و رعایت حقوق بین نسلی، با برگزاری نشست و ارائه مطالب پیرامون مبحث در مورخ 16/05/1402 مصوبات و مستندات تخصیص آب کشور و سهم بخش کشاورزی را مورد بررسی و مشورت قرار داد.
بيانيه سومين کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب
بیانیه سومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب
سومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب با حضور نمایندگان وزارتخانههای نیرو و جهاد کشاورزی، نمایندگان بخش خصوصی از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، اعضای کمیته برگزاری کنفرانس، صاحبنظران اقتصادی در بخش آب، به میزبانی اتاق ایران و با مشارکت شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران، مهندسی آب و فاضلاب کشور، وزارت جهاد کشاورزی و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب و با همکاری متخصصان و محققان برجسته و حضور اساتید دانشگاه، کارآفرینان بخش خصوصی، کارشناسان حوزه آب و کشاورزی و دانشجویان علاقهمند در روزهای دوم و سوم اسفندماه سال 1401 برگزار شد. شعار کنفرانس، "آشکارسازی آثار جامع (اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی و سیاسی) آب در تخصیص و باز تخصیص" و محورهای کنفرانس به شرح زیر تعیین شد:
- آب و اقتصاد کلان
- فضای کسبوکار بخش آب
- آب و توسعه پایدار
- تنظیم مقررات و توسعه رقابت در بخش آب
- مدیریت تقاضا و مصرف آب
در این رویداد علمی-پژوهشی، بیش از 117 مقاله دریافت و از میان مقالههای دریافتی 24 مقاله برای ارائه شفاهی و 44 مقاله بهصورت پوستر مورد پذیرش هیئت داوران قرار گرفت. باهدف بهرهبرداری بهینه از ظرفیتسازی انجامشده، همزمان 3 کارگاه تخصصی نیز برنامهریزی و برگزار شد.
در این کنفرانس، با اتکا به بررسی و آسیبشناسی دبیرخانه دائمی کنفرانس، ضمن در نظر گرفتن نتایج کنفرانسهای برگزار شده قبلی، تغییراتی در مسیر و شیوه برگزاری کنفرانس با هدف بررسی ابعاد وسیعتر بهمنظور اثربخشی بیشتر و تأکید ویژه به مسائل اصلی و بهروز کشور در زمینه اقتصاد آب صورت گرفت. در همین ارتباط، سه نشست تخصصی برای موضوع مهم اقتصاد آب کشور شامل: تخصیص و باز تخصیص آب، جایگاه آب در برنامههای توسعه و بهویژه برنامه هفتم و همچنین ظرفیتهای محیط کسبوکار بخش آب با تمرکز بر فعالیت بخش خصوصی، برنامهریزی و اجرا گردید. افزون بر این، نشستهای تخصصی ارائه مقالات پژوهشگران و کارگاههای مهارتآموزی و انتقال تجربه نیز برگزار شد. یکی از مشخصههای بارز سومین کنفرانس اقتصاد آب که بهعنوان یکی از مأموریتهای محوله از بیانیه کنفرانس دوم تعقیب و اجرائی شد، همکاری نزدیک با مجامع دانشگاهی و پژوهشی، اندیشکدهها و اتاقهای فکر و گسترش شبکه متخصصان اقتصاد آب بوده است. لذا ضمن تأکید مجدد بر اهداف بلندمدت بیانیههای کنفرانس اول و دوم، چکیده رهنمودهای متخصصان در سومین کنفرانس را به شرح زیر به اطلاع صاحبنظران و مدیران ارشد کشور و بخش آب و کشاورزی میرساند:
- مازاد بر منابع آب تخصیصیافته و در حال بهرهبرداری، در حال حاضر نهتنها منابع آبی جدیدی برای پاسخگویی تقاضاهای رو به رشد آب، وجود ندارد بلکه توجه به تأمین تقاضاهای اولویتداری همچون تعادلبخشی، تأمین حقابههای محیط زیستی، تأمین آب شرب سالم و بهداشتی و نیاز صنایع نیز باید مورد توجه قرار گیرد. از آنجائی که تحقق برنامههای توسعه کشور مستلزم تحقق رشد اقتصادی هدفگذاری شده است، بنابراین، برای تحقق همزمان رشد اقتصادی و صیانت از منابع آب، تمرکز بر بازبینی و مدرنسازی ابزارهای تخصیص و باز تخصیص و برنامههای ارتقاء بهرهوری اجتنابناپذیر است.
- بخش مهمی از عوامل بحران آب، ناشی از بیتوجهی به این عامل مهم (کمیابی آب در عین دشواری کنترل برداشت غیرمجاز) در سیاستگذاریهای بخش آب است زیرا برداشت آب بهعنوان یک نهاده اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی توأم با درجه کمیابی بالا، دارای مشخصه کنترل ناپذیری است.
- سیاستهای کلان کشور ازجمله برنامههای خودکفائی، رشد جمعیت، گسترش اشتغال مبتنی بر مصرف آب و … میبایست با لحاظ شرایط محدودیت شدید آبی کشور مورد بازنگری، اصلاح و تجدیدنظر قرار گیرند.
- احصاء آثار، هزینهها و منافع جامع (اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی و سیاسی) و لحاظ این آثار در تخصیص و باز تخصیص آب برای رسیدن به وضعیت مطلوب دارای اهمیت حیاتی است. عدم توجه به جامعیت این آثار موجب تصمیمگیریهای نادرست و خسارتهای جبرانناپذیری در بخش آب شده است.
- به موازات بهرهبرداری از شیوههای کلاسیک و تجربیات کشور در زمینه تخصیص و بازتخصیص، بازبینی و بازنگری مکانیزمهای تخصیص و بازتخصیص، سازگار با محیطهای رقابتی برای آشکارسازی ارزش اقتصادی آب با لحاظ مقررات متضمن اصول رقابتی ضروری است. بدیهی است رویکرد استفاده از ارزش اقتصادی آب مستلزم شناخت رسمی حقابهها بوده و مغایر استمرار حمایتهای هوشمند و هدفمند از بخش کشاورزی نیست.
- علیرغم تأکید بر تکالیف قانونی تبیین شده بخش آب در برنامه ششم توسعه نظیر کاهش 11 میلیارد مترمکعب برداشت و مصرف آن، آسیبشناسی دستاوردهای برنامه هفتم توسعه، با اهداف تعریفشده سازگار نیست. لذا ضمن ضرورت پرهیز از تجویز نسخههای قدیمی در برنامه هفتم، ضروری است تیمی از متخصصان، مأمور بازبینی نگرش به بخش آب در برنامه هفتم شده و یافتههای آنان مورد توجه خاص سیاستگذاران قرار گیرد.
- علیرغم تأکیدات فراوان در اسناد بالادستی کشور مبنی بر ایجاد بستر مناسب برای فعالیتهای بخش خصوصی، به دلیل ضعف ساختارها و درونگرایی حاکم برنهادهای ذیربط دولتی در بخش آب، شرایط و فضای محیط کسبوکار برای فعالیتهای بخش خصوصی فراهم نیست. عدم تبیین حقوق بهرهبرداران، ابهام و عدم شفافیت و سرعت در تخصیص و باز تخصیص منابع آب، پیچیدگیها و موانع در صدور مجوزهای سرمایهگذاری، مداخلههای متعدد و مستمر در قیمتگذاریها (عدم جبران آثار اینگونه مداخلهها)، عدم تسهیلگری و حمایت و پشتیبانی لازم از بخش خصوصی بهویژه در تأمین منابع مالی و نیز در مواجهه با محدودیتها و موانع پیش رو، موجب گردیده است که به استثنای موارد محدود آنهم به روشهای استقراضی تأمین مالی، سرمایهگذاری قابل توجهی در روشهای غیر استقراضی انجام نشود. دراینارتباط، کارشناسان، خبرگان و فعالین مدعو در سومین کنفرانس دوسالانه اقتصاد آب، بر لزوم اصلاح فرآیندها و نظام تسهیلگری و نیز ظرفیتسازی در بخشهای مختلف بر اساس نقشه راه تدوین شده مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تأکید دارند.
- بهمنظور بررسی مباحث مطرحشده مقرر گردید، نشستهای فصلی برای توجه مستمر به مهمترین موضوعات بخش آب، کنفرانس سوم را به کنفرانس چهارم متصل نماید.
دبیرخانه دائمی کنفرانس ضمن تشکر ویژه از کلیه متخصصان صاحبنظر در بخشهای آب، اقتصاد، اجتماعی و محیط زیستی که در این مسیر همکاری شایسته داشتهاند، خود را موظف به پیگیری مستمر بهمنظور تسهیل و پیادهسازی توصیههای کارشناسی صاحبنظران میداند. در همین ارتباط، با اهتمام در برگزاری نشستهای فصلی، همچنان محیط مساعدی برای تعامل گستردهتر، هماندیشی برای تشخیص مسائل اساسی و ارائه راهحلهای قابلاتکا تدارک دیده خواهد شد. امید میرود نهادهای تصمیمساز و تصمیم گیر ذیربط ضمن توجه به رهنمودهای ارائهشده توسط صاحبنظران در حوزههای مختلف، زمینهساز در هم تنیدگی تفکر و تصمیم در بخش آب بوده و بخش آب را به محیطی مستعد برای خردورزی و میزبان شایستهای برای خردمندان و صاحبنظران مبدل نمایند.
جهت دانلود متن بیانیه اینجا کلیک نمایید.
بیانیه در مورد وضعیت منابع آب کشور در سال آبی 02-1401
علیرغم آنچه در برخی از رسانهها درخصوص پربارش بودن سال آبی جاری منتشر شده و این تصور را در اذهان عمومی ایجاد کرده که تنشهای آبی کشور کاهش یافته است، آمار و ارقام بیانگر شرایط نامطلوب منابع آب کشور در سال آبی جاری است.
شرایط موجود:
- اطلاعات بارش تجمعی از ابتدای مهر ماه سال 1401 تا تاریخ 29 اردیبهشت ماه سال جاری ارائه شده توسط مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان میدهد که در 26 استان کشور کمبارشی قابل توجه و بخصوص در استانهای خراسان رضوی، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان و تهران کم بارشی بسیار شدید نسبت به متوسط بلندمدت گزارش شده است. در میان 5 استان دیگر تنها استان بوشهر افزایش قابل توجه نسبت به متوسط درازمدت داشته است و در 4 استان کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و کردستان افزایش جزئی بارش نسبت به متوسط درازمدت رخ داده است. میزان بارش در کل پهنه کشور از ابتدای مهر ماه سال 1401 تا تاریخ 29 اردیبهشت ماه 1402، بیش از 21 درصد در مقایسه با متوسط بلندمدت بارش کاهش داشته است.
- شاخصهای خشکسالی مانند SPI و SPEI 3 ماهه تا 36 ماهه نشاندهنده تداوم خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در غالب مناطق کشور است. تشدید و تداوم کمبارشی و خشکسالی و همچنین افزایش فراوانی این پدیده مخرب در دهههای اخیر موجب کاهش رطوبت خاک و رخداد تمام مراحل خشکسالی هواشناسی، کشاورزی و هیدرولوژی در غالب مناطق کشور شده و اثرات آن سبب بروز مسائل اجتماعی گسترده مانند کاهش معیشت و درآمد کشاورزان، افزایش فقر و مهاجرت اقلیمی و اثرات مخرب محیطزیستی مانند کاهش دبی رودخانهها، کاهش سرانه آب قابل دسترس و بروز تنشهای آبی، کاهش آب یا خشک شدن تالابها و دریاچهها و تخریب محیط زیست شده است.
- اطلاعات منتشر شده توسط دفتر اطلاعات و دادههای آب شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان دهندهی کاهش حدود 50 درصدی ورودی به سدهای کشور بخصوص در حوضههای آبریز فلات مرکزی و شرقی کشور و سفید رودبزرگ نسبت به متوسط 5 سالهی اخیر است. همچنین در حوضه آبریز شمال غرب کشور شامل ارس و دریاچه ارومیه، حدود 25% و در حوضههای آبریز کرخه و مرزی غرب نیز 35% کاهش ورودی به سدها نسبت به متوسط 5 سال اخیر گزارش شده است.
- با توجه به تداوم خشکسالی هواشناسی در عمدهی مساحت کشور، حجم ورودی و ذخیره سدها نسبت به متوسط 5 ساله اخیر، در مناطق پهناوری از کشور بخصوص در استانهای تهران، خراسان رضوی، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، هرمزگان، خراسان شمالی، همدان، گلستان، سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان، کرمان و مرکزی کاهش قابل ملاحظهای یافته است.
ملاحظات آب شهری:
- انتظار میرود استانهای که در آنها حجم ورودی و ذخیره سدها کاهش قابل ملاحظه داشته است از نظر تأمین آب شرب شهری با چالشهای اساسی روبرو شوند. لذا، مشارکت گسترده مردمی برای همکاری در کاهش مصارف آب شرب و اجرای برنامههای مدیریت مصرف آب نظیر توزیع اقلام کاهنده مصرف آب، کنترل فشار و استفاده از ابزارهای تشویقی و تنبیهی اقتصادی بخصوص در شهرهای بزرگ و کلانشهرها برای عبور از تابستان سال جاری ضروری است. این امر مستلزم همافزایی سمنها، شهرداریها، رسانهها، دستگاههای مختلف دولتی و سایر قوا برای تقویت اجرای برنامههای مدیریت مصرف آب شرب است.
- اعمال مدیریت کاهش قابل ملاحظه مصرف آب فضای سبز هم از منظر کاهش برداشت آب و هم از منظر جلب مشارکت شهروندان ضروری است.
- اطلاعرسانی شفاف در مورد محدودیتهای کمی و کیفی در تأمین آب شهرها در ماههای پیش روی سال آبی جاری پیش نیاز جلب مشارکتهای مردمی در مدیریت مصرف آب است.
- به جای حفر چاههای جدید برای تامین آب شرب در مناطقی که سدها از ذخیره کافی برخوردار نیستند تا حد امکان از چاههای موجود کشاورزی کمک گرفته شود.
- بازچرخانی آب شرب نباید منجر به بارگذاری جدید بر منابع آب گردد.
- در مناطق مرزی بخصوص نوار مرزی شرق، استفاده از تمام ظرفیتهای دیپلماسی فعال بر مبنای منافع مشترک برای تحقق حقآبه ایران از منابع آب مشترک ضروری است.
ملاحظات آب کشاورزی:
- توصیه میشود مشوقهایی برای جلوگیری از انجام کشت تابستانه محصولات پرآببر در مناطق دارای خشکسالی هواشناسی شدید و بسیار شدید در تابستان 1402 تعریف و اجرایی شود.
- به جای پرداخت خسارت خشکسالی به کشاورزان آسیبدیده از کمبارشیها بعد از وقوع خشکسالی، از رویکرد پرداخت برای خدمات اکوسیستمی به صورت پیشگیرانه استفاده شده و قبل از وقوع خشکسالی، همکاری کشاورزان آسیبپذیرتر در برنامههای حفاظت از منابع آب و خاک جلب شود.
- از ظرفیتهای شبکه ترویج در بخش کشاورزی برای آگاهیبخشی به کشاورزان در مورد وضعیت وخیم منابع آب استفاده شود.
ملاحظات حکمرانی آب:
- جلوگیری از هر گونه افزایش مصرف آب (تبخیر و تعرق) در قالب برنامههای توسعه ضروری است. در این مورد لازم است بخش آب دولت به صورت شفاف و در محضر افکار عمومی در خصوص زیانبار بودن این گونه برنامهها اطلاعرسانی نماید.
- پیشیگرفتن کاهش حجم ذخیره سدها نسبت به کاهش بارش متوسط حوضهها نشاندهنده افزایش روزافزون برداشتهای مستقیم آب از رودخانه در حوضههای بالادست سدهاست. اقدام عاجل در مورد ساماندهی حقآبههای آب سطحی و صدور پروانه بهره برداری و تفکیک بهرهبرداران مجاز و غیرمجاز آب سطحی ضروری است. شایان ذکر است که وزارت نیرو از سال 1361 تاکنون براساس قوانین و مصوبههای مختلف موظف به صدور پروانه برای بهرهبرداران از آب سطحی بوده است که این امر به عنوان اولین پیشنیاز حکمرانی بر منابع آب سطحی (به عنوان مصداقی پیچیده از مشترکات) هنوز محقق نشده است
- مستندسازی جامع و دقیق اثرات تغییر اقلیم بر آب و هوا، تبخیر و تعرق و منابع آب کشور پیشنیازی برای شروع فرآیند اصلاح نظام بازتخصیص آب است. این مهم سالهاست که به تأخیر افتاده است و شدتگرفتن بیش از پیش تنشهای آبی، میتواند پیچیدگیهای اجرایی و حقوقی تحول در نظام تخصیص آب کشور را صد چندان کند.
- همکاری فرابخشی و فراقوهای در مدیریت تنشهای آبی در سال جاری و سالهای مشابه ضروری است. تقویت ظرفیتهای نهادی موجود نظیر شورای عالی آب، کارگروه ملی سازگاری با کمآبی و تشکیل شورای ملی گفتگوی آب (پیشنهاد مشترک اتاق بازرگانی و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی) میتواند هزینههای عبور از تنشهای آبی جاری و پیش رو را کاهش دهد.
- اجرای برنامههای مدیریت مصرف آب بخصوص برنامه ملی سازگاری با کمآبی بایستی با جدیت دنبال شود. طرحهای تأمین آب از منابع آب متعارف و نامتعارف از ظرفیت کافی برای جبران کمآبی موجود برخوردار نیستند.
- اصلاح سیاست تجارت محصولات کشاورزی بر مبنای تجارت آب مجازی هوشمندانه، واردات محصولات پرآببر و حمایت از صادرات محصولاتی که تولید آنها نیاز به آب کمتری دارد.
- تأکید بر بکارگیری تدابیر لازم برای تولید در محیطهای کنترلشده گلخانهای
- توسعه اجرای کشاورزی حفاظتی، تأمین بذور کمآببر، مدیریت نوع و میزان مصرف کود به منظور تقویت مقاومت نسبی گیاهان، اصلاح نظام کشت، اصلاح تاریخ کشت محصولات، ترویج و معرفی گیاهان جایگزین در مناطق مناسب با گیاهان پرآب، توجه خاص به ایجاد زنجیره ارزش تولیدات کشاورزی
- استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی و بخصوص بهرهبرداران در مدیریت آب با اولویت مناطق بحرانی
جهت دانلود متن بیانیه اینجا کلیک نمایید
ترجمه خلاصه سیاستی انجمن بین المللی منابع آب (IWRA)
ترجمه خلاصه سیاستی انجمن بین المللی منابع آب (IWRA)
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، خلاصه سیاستی انجمن بین المللی منابع آب (IWRA) را با هدف ارائه توصیههای عملی و تحلیلی کیفی برای سیاستگذاران در رابطه با پیاده سازی امنیت آبی منتشر کرده است. در انتهای این مجموعه درس آموخته هایی برای ایران ارائه شده است.
پیام های سیاستی کلیدی ارائه شده به شرح زیر می باشد:
امنیت آبی مستلزم تأمین آب سالم و مطمئن برای مردم و محیط زیست، در حال حاضر و آینده است.
امنیت آبی از نزدیک به سایر حوزههای سیاستی آب مثل پایداری، عدالت، کیفیت، همکاری فرامرزی و همبستها مرتبط است.
سیاستگذاری در حوزهی امنیت آبی نیازمند معیارهای جدیدی است.
امنیت آبی نیازمند روشهای جدید همکاری در همهی سطوح است.
ترجمه کامل خلاصه سیاستی از لینک زیر قابل دریافت است: