کشاورزی فراسرزمینی

محدودیت منابع کشاورزی به ویژه آب و خاک و تغییرات اقلیمی از یک سو و افزایش روز افزون جمعیت جهانی و ازدیاد تقاضای جهانی برای محصولات کشاورزی و مواد غذائی از دیگر سو باعث گردیده که دستیابی به امنیت غذائی پایدار در قرن حاضر به عنوان یکی از اهداف کلان کشورها تلقی گردیده و در سرلوحه برنامه های آنها قرار گیرد.

در زمینه تامین و ارتقای امنیت غذائی، کشورها متناسب با ظرفیت و پتانسیل های سرزمینی و روابط خارجی خود راهبردهای مختلفی را اتخاذ می کنند به عبارت دیگر آنها ممکن است تلاش برای خود کفائی در محصولات کشاورزی و یا ترکیبی از تولیدات داخل و واردات مواد غذائی را به عنوان سیاست تامین امنیت غذائی و برخی دیگر گسترش و استحکام روابط تجاری را شرط پایداری امنیت غذائی خود می دانند. اگرچه به دلیل شرایط اقلیمی و قابلیت های بهره برداری از منابع، معدود کشوری را می توان یافت که نسبت به تمامی نیازهای مصرفی خود به خودکفایی رسیده یا عادات غذائی خود را دقیقاً با امکانات تولیدی منطبق کرده باشند.

به دلیل پتانسیل عظیمی که در تجارت مواد غذائی نهفته است این مقوله در معادلات دیپلماتیک وارد شده است. وابستگی بیش از حد امنیت غذائی به واردات سبب می شود که کشورهای صادرکننده توانایی تحمیل خواسته های خود و همچنین دخالت در مسائل داخلی کشور های وارد کننده را داشته باشند. از این رو امنیت غذائی در برنامه ریزی های دراز مدت یک کشور نقش مهمی ایفا می کند و با توسعه زیر ساخت ها و روابط بین الملل یک کشور ارتباط مستقیم دارد کمبود منابع آبی، رشد سریع جمعیت و نیاز به منابع هنگفت مالی برای توسعه زیرساخت های تامین غذا در طولانی مدت، دولت ها را مجبور می سازد که در جستجوی روش های متنوعی جهت تامین امنیت غذائی خود باشند.

نگرانی از تامین امنیت غذائی در برخی از کشورها به دلیل محدودیت منابع و عوامل تولید، وجود معادلات دیپلماتیک غذا، بحران و نوسان های قیمت مواد غذائی به ویژه بحران مواد غذائی سال 2007 ـ 2008، افزایش قیمت نفت، تغییر سیاست ایالات متحده در استفاده از اتانول زیستی در سال 2007، صدور بخشنامه انرژی های تجدید پذیر اتحادیه اروپا در سال 2009 و افزایش تقاضای جهانی برای تولید سوخت های زیستی باعث شده اند برخی دولت ها و      شرکت ها به دنبال فرصت های دیگری در تامین مواد غذائی و امنیت انرژی باشند. یکی از این روش ها استفاده از ظرفیت های طبیعی و فرصت های اقتصادی جدید برای تولید محصولات کشاورزی در کشورهائی است که با محدودیت منابع تولید مواجه نیستند. اگرچه این روش پدیده جدیدی محسوب نمی شود، اما در سال های اخیر مورد توجه برخی کشورها و سرمایه گذاران بخش کشاورزی قرار گرفته است.

راهبرد بهره گیری از منابع تولید و توسعه کشاورزی در کشورهایی که دارای منابع کافی و ارزان برای تولید باشند در ایران بیشتر تحت عنوان کشت فراسرزمینی یا کشاورزی فراسرزمینی شناخته می شود. اهداف سرمایه گذاری در کشاورزی فراسرزمینی از جانب سرمایه گذاران متفاوت و شامل تامین بخشی از امنیت غذائی، تامین انرژی ( تولید سوخت های زیستی)، تولید به منظور صادرات و یا ترکیبی از موارد فوق می باشد.

کشاورزی فراسرزمینی، نوعی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش کشاورزی است که کشور میزبان در یک طرف معامله و کشور میهمان در طرف دیگر آن قرارداد تعریف جامعی که بتوان به عنوان کشاورزی فراسرزمینی به آن اشاره نمود عبارت است از: « کشاورزی فراسرزمینی به سرمایه گذاری خارجی در بخش کشاورزی از طریق خرید یا اجاره قطعات زمین در مقیاس بزرگ و بهره برداری از آنها در کشورهای دارای ظرفیت و پتاسیل مناسب از نظر امکانات و منابع تولید، گفته می شود«.

اتاق ایران در راستای فعال شدن بخش خصوصی در اجرای تقاضاهای مطرح شده اعم از انفرادی و یا گروهی و یا از طریق اتاق های استانی بمنظور هماهنگی و ایجاد مرجع متشکل در کشت فراسرزمینی از سال 1395 به این موضوع پرداخته و با تشکیل جلسات با کارشناسان و فعالان خصوصی در این موضو ع اقداماتی را بمنظور تقویت و توسعه کشت فراسرزمینی در دستور کار قرار داده است و در این خصوص با برگزاری همایش و یا جلسات و پیگیری سرانجام لزوم به ایجاد تشکل خصوصی در موضوع کشت فراسرزمینی ضروری تشخیص داد که تا این زمان منجر به تشکیل هیات موسس انجمن کشت فراسرزمینی در بخش خصوصی شده است و کماکان در امتداد کوشش و تلاش های بعمل آمده بدنبال رفع موانع و محدودیت های موجود و فعال نمودن انجمن کشت فراسرزمینی در بخش خصوصی است.