چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی

 در نه ماهه نخست سال 1397

 و مقایسه آن با مدت مشابه سال های قبل

این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده های آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و برای اطلاع رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه می گردد. اطلاعات نه ماه اول سال جاری با داده های مدت مشابه شش سال گذشته (سالهای 90 الی 96) مقایسه شده است و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری نه ماهه نخست سال 1397 و مدت مشابه سال های قبل نیز قید گردیده است.

• صادرات:

در نه ماهه نخست سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 5064 هزار تن و به ارزش 4765 میلیون دلار می باشد که از نظر وزن 5.8 درصد و از نظر ارزش 14.3 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات نه ماهه نخست سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل 15.3 درصد افزایش داشته و در مقایسه با کلیه سالهای قبل بالاترین رقم بوده است.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه های درختی به ارزش 1051 میلیون دلار با سهم 22 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی[1] به ارزش 797 میلیون دلار با سهم 16.7درصد، شیر و فرآورده های آن به ارزش 471 میلیون دلار با سهم 9.9 درصد، زعفران 265 میلیون دلار با سهم 5.6 درصد و ماهی و میگو به ارزش 242 میلیون دلار با سهم 5.1 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است. بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشور های عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، هند، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان صورت گرفته که به ترتیب 39.5، 12.6، 7.5، 6.8، 3.2، 2.8، 2.4، 2.3، 2.3 و 2.1 درصد می باشد که در مجموع حدود 82 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را بخود اختصاص داده اند (جدول 1). متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 941 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور (384 دلار) 145 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در نه ماهه نخست سال 97، 49854 ریال و متوسط کل صادرات غیر نفتی کشور 48495 ریال بوده است.

جدول 1- سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در نه ماهه نخست سال 1397

• واردات:

 مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه ماهه نخست سال 97، 14437 هزار تن با ارزش 7593 میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 60 درصد و از نظر ارزش 23.3 درصد کل واردات کشور را شامل می شود. ارزش واردات در این مدت 4.9 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز 10.8 درصد کمتر از میانگین سالهای برنامه پنجم توسعه بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه ماهه نخست سال 97، شامل ذرت به ارزش 1495 میلیون دلار با سهم 19.7 درصد، برنج به ارزش 1029 میلیون دلار با سهم 13.6 درصد، دانه سویا به ارزش 944 میلیون دلار با سهم 14.2 درصد، روغن نباتی به ارزش 724 میلیون دلار با سهم 9.5 درصد، گوشت قرمز به ارزش 587 میلیون دلار با سهم 7.7 درصد، کنجاله دانه های روغنی به ارزش 383 میلیون دلار با سهم 5 درصد، جو به ارزش 421 میلیون دلار با سهم 5.9 درصد و انواع میوه به ارزش 306 میلیون دلار با سهم 4 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود 80 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل می شوند. متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در نه ماهه نخست سال جاری، 526 دلار می باشد، که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1367 دلار) حدود 62 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41804 ریال و متوسط واردات کشور 41552 ریال بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل سوئیس 1204، هند 1025، امارات متحده عربی 736، سنگاپور 602، انگلستان 530، هلند 528، ترکیه 368، فدراسیون روسیه 359، برزیل 307 ، پاکستان 194 و آلمان 193 میلیون دلار بوده که سهم هر یک از کشورهای فوق الذکر از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب 15.8، 13.5، 9.7، 7.9، 7، 6.8، 4.8، 4.7، 4، 2.6 و 2.5 درصد بوده که در مجموع 79.3 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده اند (جدول 2).

جدول 2- سهم کشورهای عمده از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در نه ماهه نخست سال 1397

• تراز تجاری:

 تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه ماه نخست سال 1397، 2829- میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 6.7 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 3.8 درصد و ارزش واردات 4.9 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری نه ماهه نخست سال 97 نسبت به میانگین سالهای برنامه پنجم (4259- میلیون دلار)، 33.6 درصد بهبود داشته است.

جدول 3- تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در نه  ماه نخست سال 1397 و مقایسه آن با مدت مشابه سالهای 90 الی 96

• نهاده های کشاورزی
  • آفتکش ها

در نه ماه نخست سال 1397، جمعا 8524 تن آفتکش بصورت آماده مصرف و 7737 تن بصورت تکنیکال وارد کشور گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، آفتکش های آماده مصرف 25.8 درصد کاهش و تکنیکال ها 14.8 درصد کاهش نشان میدهد. در مجموع با تبدیل آفتکش های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) میتوان نتیجه گرفت که در نه ماهه نخست سال 97 مقدار واردات آفتکش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 18.5 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهش قارچ کش ها 37 درصد و حشره کش ها 13.7 درصد و علف کش ها 16.7 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفتکش های وارداتی در نه ماهه نخست سال 97 ، 128 میلیون دلار می باشد که حدود 9.2درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در نه ماه نخست سال 1397 مقدار 1758 تن آفتکش آماده مصرف و 646 تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش 5632 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ترتیب 32.9، 50.6 و 15 درصد افزایش دارد.

• کود ها

کل واردات کود ها در نه ماه نخست سال 1397، 269 هزار تن با ارزش 144 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 31.4 درصد و از نظر ارزش 24.6 درصد کاهش نشان می دهد. در بین انواع کود های وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 63 درصد، کودهای ازته حدود 28 درصد،  فسفره 50 درصد و پتاسه 31 درصد و NPK 5.6 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته اند.

در نه ماهه نخست سال 1397 مقدار 2988 هزار تن کود باارزش 727 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 24.8 و 42.8 درصد افزایش داشته است. ضمنا حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

• بذر

در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام های تکثیر شونده گیاهی در نه ماه نخست سال 1397، 5746 تن با ارزش 86 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی حدود 60 درصد و از نظر ارزش 26.4 درصد کاهش نشان میدهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 71 درصدی و بذر ذرت با کاهش 37 درصدی روبرو بوده است. لیکن بذر چغندر قند و بذر سیب زمینی به ترتیب 12.8 درصد و 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته اند.

در نه ماهه نخست سال 1397 جمعا مقدار 5573 تن بذر و سایر اندامهای تکثیر شونده گیاهی با ارزش 19141 هزار دلار صادر گردیده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندامهای تکثیر شونده می باشد. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 5.7 درصد و از نظر ارزش 60 درصد افزایش نشان میدهد.

• میزان بارندگی:

 طی سه ماه گذشته از سال آبی 98-1397میزان بارندگی 92.1 میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 213.3 درصد افزایش و در مقایسه با بلند مدت (50 ساله) نیز 49.3 درصد افزایش داشته است.

[1] شامل: سیب زمینی، پیاز و موسیر، گوجه فرنگی، انواع کاهو، کلم و سایر سبزیجات تازه و یا خشک کرده و همچنین هندوانه، خیار و خربزه می باشد.

تهیه شده در گروه کشاورزی

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب

عبدالرحیم خسروی- روجا کیان پور