اولین نشست تخصصی بهره‌وری در اتاق ایران

پیوند بین دولتی‌ها، خصوصی‌ها و دانشگاهیان برای بهینه کردن مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی، استفاده از تجربیات دیگر کشورها و آموزش به افراد جامعه برای پذیرش مسئولیت در برابر مدیریت منابع آبی، نکاتی بودند که به عنوان راهکار برای حل معضل کم آبی مطرح شد.

ارائه 10 راهکار و ایده از شرکت‌های خصوصی، نهادهای دولتی و دانشگاهیان با هدف ارتقای سطح بهره‌وری مصرف آب در بخش کشاورزی محور نشستی بود که به همت مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب ایران، نکسوس بنیاد امیرکبیر و سفارت هلند در تهران برگزار شد.

پیوند بین دولتی‌ها، خصوصی‌ها و دانشگاهیان برای بهینه کردن مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی اصلی‌ترین نکته‌ای بود که در این نشست مورد تأکید قرار گرفت. به باور فعالان و محققان حوزه آب و کشاورزی هیچ‌کدام از این سه رکن به تنهایی نمی‌توانند مسئله کم آبی در ایران را حل کنند.

از آنجا که هلند در تولیدات کشاورزی و تکنولوژی آبیاری زمین‌های زراعتی از جمله کشورهای پیشرفته و تراز اول محسوب می‌شود، در این نشست از مسئول بخش کشاورزی سفارت هلند در تهران دعوت شده بود تا ضمن آشنایی با ظرفیت‌ها و ایده‌هایی که برای بهبود بهره‌وری آب در ایران مطرح است، تجربیات هلند را با نهادهای مربوط در کشور به اشتراک بگذارد.

در ابتدا محمدحسین شریعتمدار، رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب ایران به چالش کمبود آب در دنیا اشاره و با توجه به عدم اتخاذ روش‌های علمی در تصمیم‌گیری‌های کلان تصریح کرد: اگر امروز فشارهای ناشی از کم آبی بخش‌های مختلف کشور را با مشکل روبه‌رو کرده به این دلیل است که در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های حوزه آب و کشاورزی، دقت کافی و آینده‌نگری نداشتیم.

وی ادامه داد: هرچند با پیگیری‌هایی که در چند سال گذشته از سوی نهادهای مختلف انجام شد تا وضعیت آبی کشور را تبیین و ترسیم کنیم این امیدواری به وجود آمد که می‌توانیم به کمک فناوری‌های جدید و تجربیات جهانی، مشکل کم آبی را پشت سر بگذاریم.

رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب ایران از بازچرخانی آب برای مصارف صنعتی، کشاورزی، خدماتی و افزایش بهره‌وری آب در همه بخش‌ها به ویژه کشاورزی که بیش‌ترین مصرف‌کننده منابع آبی است، به عنوان یک راهکار کلی یاد کرد که بر اساس تجربه‌های موجود در سایر کشورها می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

شریعتمدار متوسط مصرف آب جهان در بخش کشاورزی را 70 درصد عنوان کرد که این رقم در ایران بیش از 80 درصد است.

او همچنین از امضای تفاهم‌نامه‌ای با وزارت جهاد کشاورزی طی سال گذشته با عنوان ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی خبر داد که قرار است طبق آن طی دو برنامه 5 ساله هم‌زمان با کاهش 27 میلیارد مترمکعب برابر با 32 درصد از مصرف آب، میزان تولیدات محصولات کشاورزی را به 147 میلیون تن افزایش دهیم.

مسئولیت‌پذیری در برابر مدیریت منابع آبی را آموزش دهیم

در ادامه هانس اسمولدرس، مسئول بخش کشاورزی سفارت هلند در تهران از افزایش روزبه‌روز جمعیت دنیا و نیاز رو به رشد انسان‌ها به منابع آب شیرین اشاره و تأکید کرد: با توجه به این که تنها 3 درصد از منابع آبی موجود در دنیا شیرین است و از این بین تنها یک درصد آن قابل دسترس بوده باید دقت کرد که تنها راه برای تأمین نیاز انسان به منابع آبی استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری آب است.

به باور او حکومت‌ها باید از همان کودکی به افراد جامعه، مسئولیت‌پذیری در برابر منابع اندک آبی را بیاموزند. افراد باید یاد بگیرند که استفاده از آب را مدیریت کرده و در حفاظت از منابع طبیعی چون خاک، محیط زیست و غیره تلاش کنند.

اسمولدرس تقویت سیستم آبیاری، نوسازی تکنولوژی، تلاش برای استفاده چندباره از آب و تغییر مدل‌های کشاورزی بر اساس نیاز محصولات مختلف به منابع آبی و از همه مهم‌تر ارتباط مؤثر نهادهای دولتی با بخش خصوصی را در راستای ارتقای بهره‌وری مصرف آب برشمرد.

مسئول بخش کشاورزی سفارت هلند در تهران هدف از برگزاری این نشست را نزدیک شدن دولت و بخش خصوصی برای پیدا کردن راهی برای حل مشکل آب دانست چراکه پیوند این دو بخش یک الگوی تأیید شده جهانی است.

تلفیق توانایی‌های داخلی و ظرفیت‌های خارجی را جدی بگیریم

در ادامه 10 ایده مورد تأیید، تشریح شدند. علیرضا دائمی، معاون سابق وزارت نیرو در حوزه آب و فاضلاب پس از آشنایی با ایده‌های موجود، پیوند بین دانشگاه، بخش خصوصی و دولت را موضوعی غیرقابل اجتناب دانشت و تأکید کرد: وقتی از مدیریت منابع آبی صحبت می‌کنیم باید ارتباط این سه حوزه را پررنگ‌تر ببینیم.

به باور او دولت در توانمندسازی، ظرفیت‌سازی و بسترسازی نقش کلیدی دارد و اگر بتواند این وظیفه خود را به درستی انجام دهد، بدون شک توسعه علم و دانش را میسر می‌کند.

دائمی ارتباط مؤثر ایران با کشورهایی نظیر هلند را ضروری خواند و ادامه داد: اگر روابط ایران با دیگر کشورها در حوزه مدیریت آب و شیوه‌های جدید کشاورزی به وجود آید و بتوان از دانش روز و خدمات فنی مهندسی در این حوزه بهره گرفت، بخش قابل توجهی از مسائل آبی ایران حل می‌شود. باید تلفیق توانایی‌های داخلی و ظرفیت‌های خارجی را جدی گرفت.

حل کم آبی کشور با اقدامات تک بعدی به نتیجه نمی‌رسد

عباس کشاورز، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی یادآور شد: دستاورد مهم این نشست پرهیز از حرکت‌های تک بعدی برای حل مسائل آب کشور است. باید برای موفقیت در این مسیر تمام پدیده‌ها را در قالب یک مجموعه ببینیم و برای پایداری محیط زیست برنامه‌ریزی کنیم. اگر بتوانیم رفتار خود را در این چارچوب مدیریت کنیم، علاوه بر مشکلات حوزه آب دیگر مشکلات محیط زیستی نیز بر طرف می‌شود.

وی از ارائه دو الگوی رفتاری در حوزه کشاورزی بر اساس کشت دیم و کشت آبی خبر داد و گفت: این دو الگو را بر اساس کاهش تقاضای آب، پایداری محیط زیست و افزایش درامد بهره‌برداران ترسیم کردیم. هرچند در این وادی با مشکلات و پیچیدگی‌هایی روبه‌رو بودیم. از طرفی برای اینکه بتوانیم این دو الگو را با موفقیت اجرایی کنیم باید تحولات گسترده‌ای در فضای فناوری و تولید کشور رخ دهد.

کشاورز پیدا کردن راهی برای کاهش نگرانی‌ها در مورد محیط کسب‌وکار و پیاده‌سازی کامل این الگوها را نکته مهم و اساسی عنوان کرد و افزود: آنچه در مورد کشت دیم نگران‌کننده بود، شکنندگی ناشی از تنوع کم محصولاتی است که بر اساس این نوع کشت، تولید می‌شوند. در این بین باید راهی پیدا می‌کردیم تا تنوع محصولات را افزایش دهیم، حاصل خیری خاک را بالا ببریم و سودآوری آن را نیز بیشترکنیم.

این مقام مسئول در نهایت با تأیید آنچه در این نشست مطرح شد، همکاری و هم گرایی بین دولت، بخش خصوصی و نهادهای علمی و پژوهشی را مورد تأکید قرار داد.