وجود تعارض منافع در میان گروهها و ذینفعان مختلف از جمله چالشهایی است که همواره در فرایند سیاستگذاری به چشم میخورد. در واقع هر نوع سیاستگذاری به نحوی باعث انتقال منافع از گروهی به گروه دیگر میشود. در صورتی که سیاستگذاری، همراه با اغنا افکار و اطلاعرسانی به ذینفعان نباشد، گروهی که علایق و ارزشهای آنها در معرض خطر قرار می¬گیرد بطور طبیعی نسبت به سیاست اتخاذ شده (وا)کنش نشان می¬دهند. بخش کشاورزی به دلیل ماهیت خود همواره از حمایتهای گستردهای برخوردار بوده و این حمایتها در کشورهای اروپایی بسیار پردامنه است. از این رو اصلاحات قانونی که به نوعی منجر به تعدیل یا حذف حمایتها شود باعث بروزتنش و اعتراضات گسترده کشاورزان خواهد شد. که در آخرین مورد، کشاورزان اعتراض گستردهای در خصوص اصلاح قانون ارث بر املاک کشاورزی در کشور انگلستان را برگزار نمودهاند.
روز سهشنبه 19 نوامبر 2024 حدود 13 هزار کشاورز به منظور اعتراض به اصلاح قانون مالیات بر ارث (IHT) که ماه گذشته در قانون بودجه ابلاغ گردید در مرکز لندن تجمع کردند. در بین تجمعکنندگان، مجری تلویزیون جرمی کلارکسون حضور داشت به اعتقاد او اصلاح قانون مالیات بر ارث ابزاری برای پایان دادن به "کشاورزی خانوادگی" است. بر اساس این اصلاحات، املاک کشاورزی (که قبلا از پرداخت مالیات بر ارث معاف بودند) با ارزش بیش از یک میلیون پوند مازاد بر ارزش پایه (یک میلیون پوند) مشمول پرداخت 20 درصد مالیات میشوند. این درصد نصف نرخ استاندار مالیات بر ارث (در کشور انگلستان) است. این قانون بناست که از ماه آوریل سال 2026 اجرایی شود.
مقامات بر این باورند که اصلاح قانون از فرار مالیاتی افراد ثروتمند که برای دور زدن قانون اقدام به خرید اراضی کشاورزی مینمودند جلوگیری نموده و از سوی دیگر به تامین مالی خدمات عمومی کمک میکند. سیاستگذاران تاکید کردند که با در نظر گرفتن سایر معافیتهای مالیاتی بسیاری از کشاورزان با املاکی تا سقف 3 میلیون پوند همچنان معاف از مالیات هستند و سالیانه تنها 500 مورد از ثروتمندترین کشاورزان مشمول این پرداخت مالیات ذیل این قانون میشوند. از طرف دیگر، کشاورزان و سایر گروهها در خصوص ارقام ارائه شده توسط دولت نظر متفاوتی دارند و اعتقاد دارند که اجرای این قانون، تعداد قابل توجهی از جمعیت 210 هزار نفره کشاورزان انگلستان را تحت تاثیر قرار میدهد.
روزنامه دیلیتلگراف در مقاله خود به اظهارات نخست وزیر در دیدار دوستانه با کشاورزان پیش از برگزاری انتخابات اشاره دارد «از دست دادن کشاورزان مانند از دست رفتن سایر کسب و کارها نیست و در صورت از دست رفتن مشاغل کشاورزی امکان بازگشت وجود ندارد» همچنین وی در دیدار خود متذکر شد که برنامهای برای دریافت مالیات بر ارث از کشاورزان ندارد. اما با انتخاب شدن به عنوان نخست وزیر گفتمان تغییر نمود. جان مک ترنان دستیار سابق تونی بلر حتی پیشنهاد داد که با توجه به محدودیت بودجه کشور نیازی نیست که کشاورزان خرد وجود داشته باشند و دولت باید اقداماتی که "مارگارت تاچر با فقرا انجام داد را در قبال کشاورزان خرد انجام دهد". جای تعجب نیست که به کشاورزان به دلیل خلف وعده نخست وزیر منتخب از حزب کارگر و تصویب چنین قانونی احساس خیانت کنند.
از سوی دیگر روزنامه گاردین اصلاحات قانونی مالیات بر ارث را اقدامی موثر در راستای رفع یک نابرابری واقعی قلمداد کرده و معتقد است ثروتمندان برای دور زدن قوانین مالیاتی اقدام به خرید اراضی کشاورزی میکنند. در بین سالهای 2018 تا 2022 حدود 600 میلیون پوند از اراضی کشاورزی معاف از مالیات به 200 مالک تعلق داشته که میانگین ارزش املاک آنها در حدود 6 میلیون پوند بوده است. هرچند مالکان بزرگ سهم مالیات خود را پرداخت مینمایند اما شاید بهتر باشد که سطح یک میلیون پوند تعیین شده برای پرداخت مالیات بر ارث افزایش یابد تا از دریافت مالیات از افراد کم درآمدتر اجتناب شود. از این رو میتوان بیان نموده که"وزارت خزانهداری به تمامی ابعاد قانون اصلاح مالیات بر ارث توجه ننموده است". به نظر میرسد که وزارت محیط زیست، غذا و امور روستایی نیز تا زمان انتشار بودجه در جریان انجام این اصلاحات قانونی قرار نگرفته بود. خانم ریچل روویز وزیر خزانهداری معتقد است که این اصلاح قانونی باید مجددا مورد بحث و بررسی قرار گیرد1.
مورد فوق روند «سیاستگذاری مذاکره نشده» و عدم آگاهیرسانی به افکار عمومی و تبعات ناشی از آن را نشان میدهد. در ایران نیز به طور معمول سیاستگذاران بدون توجه به لزوم آگاهیرسانی به گروههای ذینفع اقدام به سیاستگذاری مینمایند که نتایج این گونه سیاستگذاریها در بلند مدت منجر به بروز اعتراضات کشاورزان به ویژه اعتراض به سوء مدیریت منابع آب در استانهای اصفهان، لرستان، و سایر استانهای کشور شده است. با وجود این سیاستگذاریهای خلق الساعه در بخش کشاورزی همچنان تداوم داشته و از آن جمله میتوان به ممنوعیت گاه و بیگاه صادرات محصولات کشاورزی، تغییر سیاستهای حمایتی، عدم تامین نهادههای مورد نیاز تولید و غیره اشاره نمود. هرچند جامعه کشاورزان ایران در سالیان اخیر با صبوری اقدامات و سیاستگذاریهای پشت درهای بسته دولتهای مختلف را تحمل کرده¬اند، با در نظر گرفتن عواقب احتمالی و اعتراضات به وقوع پیوسته به دولت توصیه اکید میشود که قبل از به کارگیری رویه سیاستگذاری مذاکره نشده از تجربیات و درس آموختههای گذشته بهره برده و از به کارگیری این رویه سیاستگذاری پرهیز کند.
1.بخش عمده این نگاشته ترجمه مقاله Fury of the Farmers منتشر شده در هفته نامه The Week در تاریخ 23 نوامبر 2024 میباشد.