چکیده آمار تجارت خارجی بخش کشاورزی و صنایع غذایی

 در ده ماهه نخست سال 1397

 و مقایسه آن با مدت مشابه سال های قبل

این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده های آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و برای اطلاع رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه می گردد. اطلاعات ده ماه اول سال جاری با داده های مدت مشابه شش سال گذشته (سالهای 90 الی 96) مقایسه شده است و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری ده ماهه نخست سال 1397 و مدت مشابه سال های قبل نیز قید گردیده است.

• صادرات:

 در ده ماهه نخست سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 5704 هزار تن و به ارزش 5465 میلیون دلار می باشد که از نظر وزن 6 درصد و از نظر ارزش 15 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات ده ماهه نخست سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل 1.1 درصد کاهش داشته و در مقایسه با متوسط سالهای برنامه پنجم 12.4 درصد افزایش دارد.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه های درختی به ارزش 1206 میلیون دلار با سهم 22 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی[1] به ارزش 1027 میلیون دلار با سهم 19 درصد، شیر و فرآورده های آن به ارزش 511 میلیون دلار با سهم 9.4 درصد، زعفران 294 میلیون دلار با سهم 5.4 درصد و ماهی و میگو به ارزش 277 میلیون دلار با سهم 5.1 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است. بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشور های عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان صورت گرفته که به ترتیب 39.2، 12، 7.1، 6.6، 3.1، 2.3، 2.3، 2.2 و 2 درصد می باشد که در مجموع حدود 77 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را بخود اختصاص داده اند (جدول 1). متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 932 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور (383 دلار) 143 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در ده ماهه نخست سال 97، 54089 ریال و متوسط کل صادرات غیر نفتی کشور 51977 ریال بوده است.

جدول 1- سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در ده ماهه نخست سال 1397

• واردات:

 مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ده ماهه نخست سال 97، 15915 هزار تن با ارزش 8351 میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 61.2 درصد و از نظر ارزش 23.4 درصد کل واردات کشور را شامل می شود. ارزش واردات در این مدت 4.6 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز 12.6 درصد کمتر از میانگین سالهای برنامه پنجم توسعه بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ده ماهه نخست سال 97، شامل ذرت به ارزش 1639 میلیون دلار با سهم 19.6 درصد، برنج به ارزش 1108 میلیون دلار با سهم 13.3 درصد، دانه سویا به ارزش 975 میلیون دلار با سهم 11.7 درصد، روغن نباتی به ارزش 786 میلیون دلار با سهم 9.4 درصد، گوشت قرمز به ارزش 625 میلیون دلار با سهم 7.5 درصد، کنجاله دانه های روغنی به ارزش 506 میلیون دلار با سهم 6.1 درصد، جو به ارزش 479 میلیون دلار با سهم 5.7 درصد و انواع میوه به ارزش 334 میلیون دلار با سهم 4 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود 77.3 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل می شوند. متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در ده ماهه نخست سال جاری، 525 دلار می باشد، که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1372 دلار) حدود 62 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41825 ریال و متوسط واردات کشور 41587 ریال بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل امارات متحده عربی 827، هند 797، سوئیس 677، سنگاپور 627، هلند 581، فدراسیون روسیه  437، ترکیه 427، انگلستان 350، برزیل 323 ، پاکستان 219 و آلمان 208 میلیون دلار بوده که سهم هر یک از کشورهای فوق الذکر از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب 9.9، 9.5، 8.1، 7.5، 7، 5.2، 5.1، 4.2، 3.9، 2.6 و 2.5 درصد بوده که در مجموع 65.5 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده اند (جدول 2).

جدول 2- سهم کشورهای عمده از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در ده ماهه نخست سال 1397

• تراز تجاری:

 تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ده ماه نخست سال 1397، 2886- میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 10.5 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 1.1 درصد و ارزش واردات 4.6 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری ده ماهه نخست سال 97 نسبت به میانگین سالهای برنامه پنجم (4690- میلیون دلار)، 38.5 درصد بهبود داشته است.

جدول 3- تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ده ماه نخست سال 1397 و مقایسه آن با مدت مشابه سالهای 90 الی 96

• نهاده های کشاورزی
  • آفتکش ها

در ده ماه نخست سال 1397، جمعا 10108 تن آفتکش بصورت آماده مصرف و 8541 تن بصورت تکنیکال وارد کشور گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، آفتکش های آماده مصرف 22.5 درصد کاهش و تکنیکال ها 21.2 درصد کاهش نشان میدهد. در مجموع با تبدیل آفتکش های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) میتوان نتیجه گرفت که در ده ماهه نخست سال 97 مقدار واردات آفتکش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 21.6 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی قارچ کش ها 33.2 درصد و حشره کش ها 18.5 درصد و علف کش ها 22.5 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفتکش های وارداتی در ده ماهه نخست سال 97 ، 149 میلیون دلار می باشد که حدود 9.2 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در ده ماه نخست سال 1397 مقدار 1781 تن آفتکش آماده مصرف و 776 تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش 5896 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار به ترتیب 4.8 و 365 درصد افزایش و از نظر ارزش 1.8 درصد ماهش دارد.

• کود ها

کل واردات کود ها در ده ماه نخست سال 1397، 318 هزار تن با ارزش 167 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 34.7 درصد و از نظر ارزش 28 درصد کاهش نشان می دهد. در بین انواع کود های وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 64 درصد، کودهای ازته حدود 18 درصد،  فسفره 63 درصد و پتاسه 32 درصد و NPK 23 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته اند.

در ده ماهه نخست سال 1397 مقدار 3211 هزار تن کود باارزش 777 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 3.1 و 19 درصد افزایش داشته است. ضمنا حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

• بذر

در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام های تکثیر شونده گیاهی در ده ماه نخست سال 1397، 5818 تن با ارزش 95 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی حدود 49 درصد و از نظر ارزش 26.5 درصد کاهش نشان میدهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 71 درصدی و بذر ذرت با کاهش 33 درصدی روبرو بوده است. لیکن بذر چغندر قند و بذر سیب زمینی به ترتیب 19.5 درصد و 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته اند.

در ده ماهه نخست سال 1397 جمعا مقدار 6713 تن بذر و سایر اندامهای تکثیر شونده گیاهی با ارزش 22435 هزار دلار صادر گردیده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندامهای تکثیر شونده می باشد. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 7 درصد و از نظر ارزش 43 درصد افزایش نشان میدهد.

• ماشین آلات و ادوات کشاورزی

در ده ماهه اول سال 1397، مقادیر ادوات کاشت و داشت، کمباین ها و دستگاه های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعا به مقدار 9732 تن با ارزش 55478 هزار دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 56 درصد و 51 درصد کاهش نشان میدهد. در این بین ادوات کاشت و داشت با 54 درصد، کمباین ها و دستگاه های برداشت با 26 درصد و تراکتورهای کشاورزی با 62 درصد کاهش روبرو بوده است. در ده ماهه اول سال 97 جمعا 9742 تن ماشین آلات و ادوات کشاورزی با ارزش 28955 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر وزن 52 درصد و از نظر ارزش 20 درصد افزایش داشته است و این افزایش غالبا مربوط به ادوات کاشت، داشت و سپس تراکتور های کشاورزی بوده است.

• میزان بارندگی:

 طی چهار ماه گذشته از سال آبی 98-1397میزان بارندگی 127.3 میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 222 درصد افزایش و در مقایسه با بلند مدت (50 ساله) نیز 30 درصد افزایش داشته است.

[1] شامل: سیب زمینی، پیاز و موسیر، گوجه فرنگی، انواع کاهو، کلم و سایر سبزیجات تازه و یا خشک کرده و همچنین هندوانه، خیار و خربزه می باشد.