awnrc

این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی و صنایع غذایی داده های آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و برای اطلاع رسانی به فعالان اقتصادی و پژوهشگران ارائه می گردد. اطلاعات یازده ماه اول سال جاری با داده های مدت مشابه شش سال گذشته (سالهای 90 الی 96) مقایسه شده است و در آن واردات محصولات اساسی کشاورزی و صنایع غذایی، صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی و تراز تجاری یازده ماهه سال 1397 و مدت مشابه سال های قبل نیز قید گردیده است.

صادرات:

در یازده ماهه سال 1397، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 6381 هزار تن و به ارزش 5854 میلیون دلار می باشد که از نظر وزن 6 درصد و از نظر ارزش 14.5 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات ده ماهه نخست سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 1 درصد ا

فزایش داشته و در مقایسه با متوسط سالهای برنامه پنجم نیز 7.2 درصد افزایش دارد.

اقلام عمده صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی شامل انواع میوه های درختی به ارزش 1340 میلیون دلار با سهم 23 درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی[1] به ارزش 1185 میلیون دلار با سهم 20.4 درصد، شیر و فرآورده های آن به ارزش 555 میلیون دلار با سهم 9.5 درصد، زعفران 319.2 میلیون دلار با سهم 5.5 درصد و ماهی و میگو به ارزش 297 میلیون دلار با سهم 5.1 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده است. بیشترین مقصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (از نظر ارزش) به کشور های عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، ویتنام، ترکمنستان و آلمان صورت گرفته که به ترتیب 41.5، 12.3، 7.3، 6.6، 3.3، 2.5، 2.3، 2.2 و 2 درصد می باشد که در مجموع 80 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را بخود اختصاص داده اند (جدول 1). متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی 922 دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور (378 دلار) 144 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در یازده ماهه نخست سال 97، 56778 ریال و متوسط کل صادرات غیر نفتی کشور 54950 ریال بوده است.

جدول 1- سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در یازده ماهه سال 1397

کشور	عراق	افغانستان	امارات متحده عربی	پاکستان	فدراسیون روسیه	ترکیه	ویتنام	ترکمنستان	آلمان
سهم (%)	41.5	12.3	7.3	6.6	3.3	2.5	2.3	2.2	2

واردات:

مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در یازده ماهه سال 97، 18169 هزار تن با ارزش 9447 میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 62.8 درصد و از نظر ارزش 24.5 درصد کل واردات کشور را شامل می شود. ارزش واردات در این مدت 2.3 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز 11.1 درصد کمتر از میانگین سالهای برنامه پنجم توسعه بوده است.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در یازده ماهه سال 97، شامل ذرت به ارزش 1893 میلیون دلار با سهم 20 درصد، برنج به ارزش 1350 میلیون دلار با سهم 14.3 درصد، دانه سویا به ارزش 1086 میلیون دلار با سهم 11.5 درصد، روغن نباتی به ارزش 882 میلیون دلار با سهم 9.3 درصد، گوشت قرمز به ارزش 683 میلیون دلار با سهم 7.2 درصد، کنجاله دانه های روغنی به ارزش 557 میلیون دلار با سهم 5.9 درصد، جو به ارزش 536 میلیون دلار با سهم 5.7 درصد و انواع میوه به ارزش 364 میلیون دلار با سهم 3.9 درصد از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی بوده که در مجموع حدود 78 درصد ارزش واردات بخش کشاورزی را شامل می شوند. متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در یازده ماهه سال جاری، 520 دلار می باشد، که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای وارداتی کل کشور (1331 دلار) حدود 61 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 41841 ریال و متوسط واردات کشور 41613 ریال بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله از نظر ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از آنها به ترتیب شامل امارات متحده عربی 890، هند 797، هلند 742، سوئیس 734، انگلستان 725، سنگاپور 663، فدراسیون روسیه 525، ترکیه 499، برزیل 381 ، آلمان 221 و پاکستان 152 میلیون دلار بوده که سهم هر یک از کشورهای فوق الذکر از کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی به ترتیب 9.4، 8.4، 7.9، 7.8، 7.7، 7، 5.5، 5.3، 4، 2.3 و 1.6 درصد بوده که در مجموع 67 درصد کل ارزش واردات کشورمان را به خود اختصاص داده اند (جدول 2).

جدول 2- سهم کشورهای عمده از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در یازده ماهه سال 1397

کشور	امارات متحده عربی	هند	هلند	سوئیس	انگلستان	سنگاپور
سهم (%)	9.4	8.4	7.9	7.8	7.7	7

کشور	فدراسیون روسیه	ترکیه	برزیل	آلمان	پاکستان
سهم (%)	5.5	5.3	4	2.3	1.6

تراز تجاری:

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در یازده ماه سال 1397، 36416- میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 7.1 درصد بهبود یافته است (ارزش صادرات 1 درصد و ارزش واردات 2.3 درصد کاهش داشته است) کسری تراز تجاری یازده ماهه سال 97 نسبت به میانگین سالهای برنامه پنجم (5214- میلیون دلار)، 30.2 درصد بهبود داشته است.

جدول 3- تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در یازده ماه سال 1397 و مقایسه آن با مدت مشابه سالهای 90 الی 96

نهاده های کشاورزی
- آفتکش ها

در یازده ماه سال 1397، جمعا 11373 تن آفتکش بصورت آماده مصرف و 8979 تن بصورت تکنیکال وارد کشور گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، آفتکش های آماده مصرف 22.8 درصد کاهش و تکنیکال‌ها 26.3 درصد کاهش نشان میدهد. در مجموع با تبدیل آفتکش های تکنیکال به آماده مصرف (با اعمال ضریب تبدیل 2.5) میتوان نتیجه گرفت که در یازده ماهه سال 97 مقدار واردات آفتکش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل 25.2 درصد کاهش دارد و در این رابطه سهم کاهشی قارچ کش ها 34.7 درصد و حشره کش ها 23.8 درصد و علف کش ها 27 درصد بوده است.

جمع کل ارزش آفتکش های وارداتی در یازده ماهه سال 97 ، 163 میلیون دلار می باشد که حدود 12.8 درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است.

در یازده ماه سال 1397 مقدار 1995 تن آفتکش آماده مصرف و 8.3 تن آفتکش تکنیکال جمعا با ارزش 6326 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار به ترتیب 15.8 و 178 درصد افزایش و از نظر ارزش جمعا 8 درصد کاهش دارد.

کود ها

کل واردات کود ها در یازده ماه سال 1397، 367 هزار تن با ارزش 189 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 27.3 درصد و از نظر ارزش 24 درصد کاهش نشان می دهد. در بین انواع کود های وارداتی به ترتیب کودهای میکرو 65 درصد، کودهای ازته حدود 25.4 درصد، فسفره 49 درصد و پتاسه 31 درصد و NPK حدود 39 درصد از نظر مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته اند.

در یازده ماهه سال 1397 مقدار 3483 هزار تن کود باارزش 824 میلیون دلار صادر گردیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 5.5 و 18.9 درصد افزایش داشته است. ضمنا حدود 99 درصد مقدار کودهای صادراتی کود اوره بوده است.

بذر

در مجموع کل واردات بذر و سایر اندام های تکثیر شونده گیاهی در یازده ماه سال 1397، 6555 تن با ارزش 104 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی حدود 44 درصد و از نظر ارزش 24 درصد کاهش نشان میدهد از بین بذور مهم مقدار واردات بذر سبزیجات با کاهش 68 درصدی و بذر ذرت با کاهش 32 درصدی روبرو بوده است. لیکن بذر چغندر قند و بذر سیب زمینی به ترتیب 40 درصد و 35.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته اند.

در یازده ماهه سال 1397 جمعا مقدار 7916 تن بذر و سایر اندامهای تکثیر شونده گیاهی با ارزش 25414 هزار دلار صادر گردیده که بخش اعظم آن مربوط به سایر اندامهای تکثیر شونده می باشد. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر مقدار 17.4 درصد و از نظر ارزش 45.8 درصد افزایش نشان میدهد.

ماشین آلات و ادوات کشاورزی

در یازده ماهه اول سال 1397، مقادیر ادوات کاشت و داشت، کمباین ها و دستگاه های برداشت و تراکتورهای کشاورزی جمعا به مقدار 10073 تن با ارزش 58179 هزار دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 57 درصد و 52 درصد کاهش نشان میدهد. در این بین از نظر مقدار ادوات کاشت و داشت با 55 درصد، کمباین ها و دستگاه های برداشت با 52 درصد و تراکتورهای کشاورزی با 64 درصد کاهش روبرو بوده است. در یازده ماهه سال 97 جمعا 10405 تن ماشین آلات و ادوات کشاورزی با ارزش 31033 هزار دلار صادر گردیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، از نظر وزن 42 درصد و از نظر ارزش 13.5 درصد افزایش داشته است و این افزایش غالبا مربوط به ادوات کاشت، داشت و سپس تراکتور های کشاورزی بوده است.

میزان بارندگی:

طی پنج ماه گذشته از سال آبی 98-1397میزان بارندگی 184.4 میلیمتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 188 درصد افزایش و در مقایسه با بلند مدت (50 ساله) نیز 34 درصد افزایش داشته است.

[1] شامل: سیب زمینی، پیاز و موسیر، گوجه فرنگی، انواع کاهو، کلم و سایر سبزیجات تازه و یا خشک کرده و همچنین هندوانه، خیار و خربزه می باشد.

تهیه شده در گروه کشاورزی

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب