در ماه آوریل سال 2025، قیمت تمامی غلات مهم اندکی افزایش یافته است. در بازار گندم و ذرت، کاهش عرضه محصول قابل تجارت در برخی از کشورهای عمده صادرکننده، نوسانات نرخ ارز و بروز تحولات در سیاست‌های تجاری منجر به اصلاح قیمت جهانی این دو محصول شده است. قیمت جهانی برنج نیز به واسطه افزایش تقاضا برای واریته‌های معطر و پایان یافتن روند فصلی کاهش قیمت در کشور ویتنام اندکی افزایش یافته است. در این ماه شاخص قیمت دانه‌های روغنی به واسطه افزایش قیمت دانه سویا و کلزا افزایش یافته در حالی که قیمت کنجاله دانه‌های روغنی و روغن نباتی شاهد ثبت روند کاهشی بوده است.

در ماه مارس سال 2025، قیمت جهانی گندم، ذرت و برنج سقوط کرده است. افزایش تنش‌های تجاری منجر به کاهش تمایل برای مبادله محصولات گندم و ذرت شده است. افزایش عرضه ناشی از برداشت فصلی محصول در نیمکره جنوبی، تضعیف تقاضای جهانی برای واردات محصول و کاهش نگرانی‌ها در خصوص تولید محصول در برخی از کشورهای صادرکننده ازجمله دلایل کاهش قیمت این دو محصول بوده است. همچنین قیمت برنج نیز به‌واسطه کاهش تقاضا برای کالاهای وارداتی و افزایش عرضه محصول صادراتی کاهش‌یافته است. در ماه آوریل باوجود کاهش قیمت دانه‌های روغنی قیمت کنجاله این محصولات و روغن نباتی افزایش یافته است.

خلاصه نشست تخصصی "حکمرانی در بخش آب از منظر اقتصاد"
این نشست در تاریخ ششم خرداد ۱۴۰۴ با همت مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب و همکاری کمیسیون کشاورزی اتاق ایران به‌صورت مجازی و حضوری در اتاق ایران برگزار شد.
با حضور: مهندس علیرضا دائمی، مهندس حمیدرضا کشفی، دکتر مرتضی تهامی
دبیر نشست: دکتر کیومرث حیدری

این نشست با هدف بررسی چالش‌ها و راهکارهای حکمرانی کارآمد در بخش آب برگزار شد. سخنرانان با تأکید بر نقش حیاتی آب به‌عنوان کالایی اقتصادی، خواستار بازنگری جدی در سیاست‌ها و ساختارهای حکمرانی فعلی شدند.

مهم‌ترین محورهای نشست:
آب، کالایی متفاوت: با ویژگی‌هایی چون اشتراک‌پذیری، آسیب‌پذیری، وابستگی به اقلیم و تأثیرگذاری بین‌المللی.
چالش‌های اقتصادی: تعرفه‌گذاری اشتباه، یارانه‌های ناکارآمد، نبود سازوکارهای قیمت‌گذاری مبتنی بر بهره‌وری.
مشکلات ساختاری: ضعف در ساختارهای حکمرانی، نبود مشارکت مؤثر بخش خصوصی، دیپلماسی آب ناکارآمد در منابع مشترک.
پیشنهادها: بازطراحی معماری بازار آب، ارتقای نقش جامعه مدنی، گسترش قراردادهای مشارکت عمومی-خصوصی، استفاده از ابزارهای اقتصادی نظیر مالیات، یارانه هدفمند، تعرفه پویا و جریمه.
نقد سیاست‌گذاری‌ها: تأکید بر اینکه نگرش‌های کنونی توان عبور از بحران را ندارند و نیازمند بازنگری عمیق هستند.

جمع‌بندی نشست:
حکمرانی مطلوب آب بدون اصلاح ساختار، مشارکت نهادهای علمی و مدنی، و بهره‌گیری از ابزارهای دقیق اقتصادی ممکن نیست.
همچنین بر لزوم بهره‌گیری از دانش تخصصی و تجربه‌های بین‌المللی در فرآیندهای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری تأکید شد تا کیفیت حکمرانی و پاسخ‌گویی به بحران آب بهبود یابد.

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب با همکاری کمیسیون کشاورزی اتاق ایران برگزار می‌کند:

نشست تخصصی «حکمرانی در بخش آب از منظر علم اقتصاد»

در شرایطی که چالش های منابع آب ، ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی گسترده ای یافته اند ، پرداختن به موضوع حکمرانی آب از منظر علم اقتصاد بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. این نشست ، با هدف تحلیل سیاست های حکمرانی در بخش آب و بررسی ظرفیت های اقتصادی برای مدیریت پایدار این منابع ، میزبان جمعی از متخصصان و صاحبنظران برجسته خواهد بود.

سخنرانان نشست:

دکتر مرتضی تهامی‌پور | عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
مهندس علیرضا دائمی | رئیس هیئت‌مدیره انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران
مهندس سید حمیدرضا کشفی | صاحب‌نظر سرمایه‌گذاری در بخش آب
دکتر کیومرث حیدری | عضو هیئت علمی پژوهشگاه نیرو و دبیر نشست

زمان: سه‌شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۴ | ساعت ۱۴ تا ۱۶

مکان: تهران، اتاق بازرگانی ایران، ساختمان جدید، طبقه اول، سالن شمالی

از تمامی علاقه‌مندان، پژوهشگران و فعالان حوزه آب، کشاورزی و اقتصاد دعوت می‌شود تا با حضور در این نشست بصورت مجازی ، در پیشبرد گفتمان علمی پیرامون حکمرانی آب مشارکت نمایند.

قیمت تضمینی گندم در ایران یکی از ابزارهای مهم سیاست‌گذاری دولت به‌منظور حمایت از این محصول اساسی و تأمین امنیت غذایی کشور است. حسب ادبیات موضوع، این سیاست به‌عنوان مشوق طرف عرضه؛ ابزاری برای تأمین تقاضا و تقویت امنیت غذایی است. به‌نحوی‌که با اعمال قیمت حمایتی جذاب برای یک محصول، کشاورزان از اثرات نامطلوب قیمت بازار (کاهش قیمت) محافظت می‌شوند . در ایران نیز سیاست مذکور، باهدف ایجاد انگیزه برای کشاورزان جهت استمرار کشت گندم، جبران هزینه‌های تولید، و کاهش وابستگی به واردات طراحی‌شده است. هرساله دولت، از طریق شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی، قیمت خرید تضمینی گندم را با در نظر گرفتن هزینه‌های تولید، سود متعارف کشاورز، و شرایط بازار تعیین و اعلام می‌کند. اجرای مؤثر این سیاست می‌تواند به پایداری تولید گندم و ارتقای معیشت کشاورزان کمک شایانی کند، هرچند چالش‌هایی نظیر تأخیر در پرداخت مطالبات، نوسانات هزینه‌های تولید و اختلاف بین قیمت بازار و قیمت تضمینی همچنان پابرجاست.
بررسی و تطبیق روند تغییرات قیمت تضمینی با نرخ تورم قیمت تولیدکننده حاکی از این است نرخ رشد تورم تولید کننده پس از اعلام قیمت تضمینی شاهد افزایش قابل توجهی بوده به طوری که با لحاظ این نرخ رشد قیمت تضمینی به جای 20500 تومان باید بیش از 23200 باشد از این رو پیشنهاد می‌شود دولت با در نظر گرفتن افزایش قابل توجه هزینه‌های تولید به منظور حمایت از کشاورزان نسبت به افزایش  قیمت تضمینی گندم در چند مرحله در سال اقدام نماید .

در شش ماه نخست سال 1403 ارزش صادرات و واردات محصولات کشاورزی به ترتیب بخ 2.9 و 7.6 میلیارد دلار بالغ شده است که ارزش صادرات نسبت به سال گذشته 24 درصد افزایش یافته و در مقابل ارزش واردات محصولات کشاورزی 5 درصد کاهش یافته است؛ در نتیجه میزان کسری تراز تجاری کشور کاهش یک میلیارد دلاری (18 درصد) نسبت به مدت مشابه سال گذشته را به ثبت رسانده است. در این بازه زمانی کشورهای عراق و امارات متحده عربی مهمترین مقاصد کالاهای صادراتی کشاورزی بوده‌اند و از سوی دیگر امارات متحده عربی و ترکیه مهمترین مبادی وارداتی کالاهای کشاورزی کشور می‌باشند.

در ماه ژانویه سال 2025 قیمت جهانی ذرت افزایش یافته است در حالی که قیمت هر دو محصول گندم و برنج روندی کاهشی را به ثبت رسانده است در حالی که قیمت گندم مقدار اندکی کاهش یافته است. قیمت ذرت به دلیل شرایط نامناسب کشت در کشورهای آرژانتین و برزیل و همچنین محدودیت عرضه در کشورهای عمده صادرکننده افزایش یافته است. قیمت گندم نیز به دلیل کاهش بیشتر تقاضای وارداتی نسبت به کاهش عرضه محصول صادراتی به ویژه در کشور روسیه اندکی کاهش یافته است. این در حالی است که قیمت جهانی برنج به دلیل عرضه قابل توجه محصول صادراتی و افزایش رقابت میان کشورهای صادرکننده کاهش یافته است. در همین مدت قیمت دانه‌های روغنی و کنجاله این دانه‌ها افزایشی بوده در حالی که قیمت روغن نباتی در ماه ژانویه سال 2025 کاهش یافته است.

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در راستای پیشبرد تفاهمنامه سند بهره‌وری آب کشاورزی اقدام به انجام مطالعه‌ای در خصوص تدوین دستورالعمل برآورد و تحلیل شاخص¬های بهره‌وری آب در پیاده¬سازی سند ملی بهره¬وری آب نموده است در طرح پژوهشی مذکور به مساله ارتقای بهره‌وری آب كشاورزی به عنوان یكی از مهم‌ترین راهبردهای مدیریت تقاضای آب، افزایش تولید و رونق اقتصادی اشاره شده است. این راهبرد در ایران نیز در سال‌های اخیر مورد توجه كارشناسان و سیاست‌گذاران قرار گرفته است. اگر چه اهداف مختلف و گسترده‌ای در ارتقای بهره‌وری آب می‌تواند مدنظر قرار گیرد اما اهداف اصلی مورد انتظار شامل افزایش تولید، افزایش درآمد، كاهش آسیب‌پذیری كشاورزان در شرایط كم آبی و كاهش برداشت آب (كمک به پایداری منابع آب) می‌باشد. در این راستا، نهادهای متولی و مرتبط مانند وزارت جهاد كشاورزی، وزارت نیرو، سازمان ملی بهره‌وری، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی و دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی هر یک فعالیت‌ها و برنامه‌های متنوعی داشته‌اند. تعدد شاخص‌های بهره‌وری آب، عدم تطابق برنامه‌های بخش‌های مختلف متولی آب و كشاورزی و تضاد اهداف بهره‌برداران و عرضه‌كنندگان آب در سطوح مختلف، از جمله مسائلی است كه اقدام ملی برای بهبود بهره‌وری آب را با پیچیدگی روبرو ساخته است.

در این راستا، گزارش حاضر با هدف تهیه و تدوین مفاهیم و نحوه محاسبه شاخص‌های بهره‌وری آب كشاورزی برای انواع محصولات گیاهی (food & feed) و یا بینابین غلات، حبوبات، چغندرقند و نیشكر، دام، طیور و شیلات در ابعاد فیزیكی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی و در مقیاس‌های گیاه، سیستم آبیاری، مزرعه، دشت و ملی بر اساس اسناد ملی و بین‌المللی و تدوین دستورالعمل‌های اجرایی برای هر یک از مصادیق تهیه شده است. همچنین تعریف مفهوم و تعیین شاخص محصولاتی كه بخشی از نیازهای آن‌ها از واردات و بخشی از تولیدات تأمین می‌گردد از دیگر دستاوردهای این گزارش بوده است. تعریف و تعیین شاخص‌ها و نحوه محاسبه تولیدات صنعتی) لبنیات، چوب ، گوشت و ... )، پیشنهاد انتخاب شاخص‌های بهره‌وری آب كشاورزی با قابلیت برنامه‌ریزی، اجرا، بهبود و پایش، دسته‌بندی اقدامات و تعیین مسئولیت‌های اجرایی، مسئولیت پایش، حمایت‌های لازم و شاخص‌های مناسب ارزیابی از دیگر نتایج مستخرج این گزارش بوده است.

برای مطالعه متن کامل گزارش بر لینک زیر کلیک کنید.

چکیده پژوهش: اولویت‌های تحقیقاتی برای پایداری سامانه‌های کشت برنج تا سال 2050
با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی مرتبط با تولید برنج، این پژوهش به بررسی اولویت‌های تحقیقاتی کلیدی برای پایداری سامانه‌های کشت برنج تا سال 2050 پرداخته است. در این مطالعه، از روش افق سنجی استفاده شده و نظرات 101 کارشناس از 31 کشور مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش 25 شکاف تحقیقاتی اساسی پایداری در سامانه‌های کشت برنج را شناسایی کرده که برای توسعه پایدار تولید برنج ضروری هستند.
محورهای کلیدی پژوهش این پژوهش شامل
مدیریت پایدار منابع آب و خاک برای کاهش مصرف آب و افزایش کارایی نهاده‌های کشاورزی
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تأثیرات زیست‌محیطی از طریق فناوری‌های نوین
توسعه ارقام برنج مقاوم به تغییرات اقلیمی و تنش‌های زیستی و غیرزیستی.
به‌کارگیری کشاورزی هوشمند و دیجیتال برای بهبود بهره‌وری و مدیریت مزارع
اصلاحات ژنتیکی و به‌نژادی برنج برای افزایش عملکرد و کیفیت محصول
سیاست‌های حکمرانی و مدیریت پایدار کشاورزی برای کاهش چالش‌های اقتصادی و اجتماعی
افزایش امنیت غذایی و حمایت از کشاورزان خرد با توسعه روش‌های تولید پایدار.
اجرای این پژوهش‌ها و سیاست‌گذاری مبتنی بر علم می‌تواند به افزایش تولید پایدار، کاهش اثرات زیست‌محیطی، بهبود امنیت غذایی و تقویت معیشت کشاورزان کمک کند. همکاری بین دولت‌ها، مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی برای تحقق این اهداف ضروری است.

برای مطالعه کامل مقاله، اینجا کلیک کنید.

طی مراسمی جناب آقای صمد حسن‌زاده رئیس محترم اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران با حضور اعضای محترم هیأت رئیسه اتاق و دبیرکل محترم در حکمی جناب آقای دکتر کوروش صادق زاده را به عنوان رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران معرفی نمودند.
در این مراسم آقای حسن‌زاده بر نقش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی آب در تبیین مسائل موجود در حوزه آب و کشاورزی از منظر بخش خصوصی تأکید نمودند و به نقش پررنگ مرکز ملی مطالعات راهبردی در حل ابر چالش آب کشور اشاره داشتند. ایشان در ادامه ابراز امیدواری نمودند که در دوره مدیریت جدید این مرکز با پویایی بیشتر و به صورت فعالانه در پیشبرد اهداف اتاق در حوضه کشاورزی و آب اقدام نماید.
جناب آقای کوروش صادق‌زاده نیز با تاکید بر پتانسیل قانونی مرکز و همچنین وجود نیروی انسانی کارآمد و نخبه اظهار امیدواری نمودند که با تلاش‌های مستمر مرکز روند پژوهش‌های علمی در راستای حل مشکلات حوزه آب و کشاورزی با قوت بیشتری تداوم یابد و نقش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در حل چالش‌های مهم کشور از جمله ابر چالش آب کشور پررنگ‌تر از گذشته شود.