بحرانی بودن وضعیت آب، انرژی و کشاورزی کشور بر همه شما حاضرین در این بزرگداشت روشن است. نهمین بزرگداشت روز ملی آب در پی آن بوده است که با آموختن از تجربیات گذشته، چراغی بر مسیر آینده بیفکند. چرا که اثر تصمیمات و اقدامات امروز، آینده را خواهد ساخت. از همین رو، توجه به رویکردهای آینده‌نگرانه در حل مسائل آب و کشاورزی ایران، یک انتخاب نیست؛ بلکه یک الزام است. شعار بزرگداشت در سال جاری «آب، غذا، انرژی؛ هوشمندی در مصرف، امنیت در منابع» است که بر لزوم توجه به همبستگی متقابل میان آب، غذا و انرژی، به عنوان نمونه‌ای از نگاه رو به جلو و آینده‌نگرانه، تأکید دارد.
آب، غذا و انرژی، به عنوان سه مولفه کلیدی توسعه، همبستگی متقابل با یکدیگر دارند. انرژی برای دسترسی به آب ضروری است و فرآیندهای تولید انرژی نیازمند استفاده از آب هستند. از طرف دیگر تولید غذا، مستلزم دسترسی به آب و انرژی است. بدین ترتیب سه سامانه‌ی آب، غذا و انرژی، در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر «سامانه‌ای متشکل از سامانه‌ها» را تشکیل می‌دهند. بر همین اساس، یکی از پیام‌های نهمین بزرگداشت روز ملی آب این است که راه‌حل چالش‌های آب تنها در حوزه آب خلاصه نمی‌شود، بلکه نیازمند نگاهی جامع و بین‌بخشی است.
ناترازی و ناپایداری در هر کدام از بخش‌های آب، غذا و انرژی، پایداری بخش دیگر را به مخاطره می‌اندازد. نکته حائز اهمیت اینجاست که انتظار می‌رود این ناترازی‌ها و ناپایداری‌ها در آینده افزایش یابند. با رشد جمعیت، تقاضا برای هر سه منبع آب، غذا و انرژی افزایش خواهد یافت و این موضوع نیز بر ناپایداری‌ها دامن خواهد زد. از سوی دیگر با افزایش دما ناشی از گرمایش جهانی، تقاضا برای آب و انرژی رو به افزایش است. تغییر اقلیم نیز موجب تغییر در رخداد وقایع حدی سیلاب و خشکسالی شده و با کاهش آب در دسترس و افزایش تقاضای آب، غذا و انرژی، منجر به افزایش ناپایداری‌ها خواهد شد.
برای تاب‌آور شدن در برابر این ناپایداری‌ها، نیاز به تغییر اولویت‌ها و اتخاذ سیاست‌هایی هوشمند متناسب با سناریوهای محتمل آینده داریم. پیش از هر چیز باید مسائل مرتبط با حوزه‌های آب، انرژی و کشاورزی به زبانی ساده برای آحاد جامعه ترجمه شود و بزرگداشت روز ملی آب فرصتی سالانه برای تحقق این هدف است. گام دیگر، کنار گذاشتن سیاست‌های ناکارآمد گذشته و بهره‌گیری هوشمندانه از نوآوری‌های سیاستی جهت مدیریت این منابع است. در زمینه نوآوری‌های سیاستی، در کنار توجه به همبستگی آب، غذا و انرژی، توجه به ساز و کارهای خلق ارزش به ویژه در حوزه دیپلماسی آب ضرورت دارد. تقویت ارتباط بین‌بخشی و اتخاذ رویکرد «هم‌آهنگ‌» در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، اولویت دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. مشارکت شهروندان و NGOها، هم در زمینه بازتعریف الگوهای مصرف آب و انرژی و هم در زمینه تسهیم و مدیریت منابع، موضوع مهم دیگری است که باید مد نظر سیاست‌گذاران قرار گیرد و ضروری است که ضمن تقویت نقش جوامع محلی و حمایت از کسب و کارهای پایدار، رویکردهای گذشته با بهره‌گیری از ظرفیت خلاق نسل جوان بازتعریف شوند. در کنار نوآوری‌های سیاستی، توسعه نوآوری‌های فناورانه نیز ضرورت دارد که در این زمینه باید تقویت همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد بسترهای انتقال دانش فنی و تجاربی جهانی مورد توجه قرار گیرد. در نهایت، انجام تمام اقدامات مذکور، مستلزم اصلاح رویه‌های حکمرانی است.
بخش خصوصی تولید کننده 90 درصد از غذا در کشور، مصرف‌کننده اصلی آب و نقش‌آفرین مهم در تولید و مصرف انرژی است. به همین دلیل، بخش خصوصی در بهینه‌سازی مصرف، ارتقاء بهره‌وری و تقویت نوآوری و همکاری نقش کانونی دارد و پیاده‌سازی نوآوری‌های سیاستی و فناورانه، بدون مشارکت بخش خصوصی میسر نخواهد بود. ایفای موثر این نقش، مستلزم کاهش تصدی‌گری دولت، بازتعریف سیاست‌های تعرفه‌ای، از میان برداشتن قیمت‌گذاری دستوری و در نهایت بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تأمین مالی است. اتاق بازرگانی ایران با محوریت دو مرکز پژوهشی خود (یعنی مرکز پژوهش‌ها و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب)، به عنوان دو پلتفرم تصمیم‌ساز ملی، تلاش کرده است ضمن تشریح تجربیات موفق جهانی و تبیین اولویت‌ها و سیاست‌های مورد نیاز کشور، در این زمینه نقش‌آفرین شود.

به عنوان یکی از این نقش‌آفرینی‌ها، اتاق بازرگانی ایران طی یک دهه گذشته با برگزاری مراسم بزرگداشت روز ملی آب، تلاش کرده است به جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی درخصوص مسأله آب پرداخته و در مواجهه با چالش‌های این حوزه اثرگذار باشد. اکنون، بر این باوریم که پس از گذشت ده سال، زمان آن فرا رسیده که بخش خصوصی با رویکردی مطالبه‌گرانه‌تر وارد عرصه شود. به همین دلیل، اتاق ایران در سال‌های پیش‌رو، ضمن تداوم فرهنگ‌سازی، مطالبه‌گری برای رفع چالش‌های آب، غذا و انرژی را با جدیت بیشتری دنبال خواهد کرد و صدای مطالبه‌گر بخش خصوصی برای آینده‌ای پایدار خواهد بود.

اتاق ایران و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب در طی سال‌های گذشته همکاری‌های مستمری با دفاتر مقیم سازمان ملل داشته‌اند. در همین راستا، هر ساله نمایندگانی از سازمان ملل متحد با حضور در بزرگداشت روز ملی آب در اتاق ایران به ایراد سخنرانی پرداخته‌اند. در ادامه همکاری‌های فی‌مابین در جلسه‌ای که در روز دوشنبه 29 بهمن 1403 در محل سالن جلسات طبقه 6 اتاق ایران برگزار شد، نمایندگان برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) درخصوص نحوه همکاری با مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب درخصوص آب و محیط زیست به تبادل نظر پرداختند.
در ابتدای این جلسه مهدی فصیحی هرندی رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، ضمن معرفی این مرکز، عنوان کرد که این مرکز پیرو قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار مصوب مجلس در سال 1390 تأسیس شده است و به همین دلیل پشتوانه قانونی مستحکمی دارد. وی با تشریح فعالیت‌های مرکز و اشاره به برخی پروژه‌های مطالعاتی انجام شده در مرکز در سال‌های گذشته، استراتژی این مرکز را تا سال 1405 معرفی کرد. وی گفت براساس نقشه راه تدوین شده برای مرکز، این مرکز در سال‌های انجام مطالعاتی بر روی هم‌بست آب-غذا-انرژی (Water-Food-Energy Nexus) و امکان‌سنجی بهره‌گیری از نوآوری و فناوری در حوزه‌های آب، کشاورزی، محیط زیست و انرژی را در دستور کار قرار داده است.
در ادامه راجا گوندو ضمن ابراز علاقه‌مندی UNDP و UNEP به ارائه دانش و انتقال تجربیات جهانی در ایران، هدف دفاتر سازمان ملل از این اقدام را گسترش فعالیت‌ها، تقویت همکاری با سازمان‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها عنوان کرد. وی با اشاره به این موضوع که در ایران بدنه‌های تحقیقاتی بسیار خوبی وجود دارد گفت: «ما علاقه‌مندیم این سازمان‌های تحقیقاتی را با سازمان‌های جهانی مرتبط کنیم. برای مثال ما می‌دانیم که مرکز شما قبلا با دانشگاه‌هایی در سوئد یا با مرکز مطالعات آقای هوکسترا در هلند در ارتباط بوده است. هدف ما این است که بتوانیم ارتباطاتی این چنینی را تقویت کنیم. این موضوع موجب خواهد شد مطالعات شما نیز بهتر دیده شود و از سوی دیگر انتقال دانش و تجربه به خوبی صورت گیرد» گوندو در ادامه اشاره کرد که یکی از بخش‌های کلیدی کار سازمان ملل درخصوص تغییر اقلیم مربوط به دفتر UNEP است. وی با اشاره به ظرفیت‌های سترگ بخش خصوصی ایران عنوان کرد: ما مایلیم ببینیم چگونه می‌توانیم از نقش‌آفرینی بخش خصوصی بهره ببریم.
در ادامه این جلسه الیزابت سلوود به معرفی برخی از مطالعات اخیر UNEP پرداخت. ایشان گفت در حال حاضر UNEP بر روی سه موضوع متمرکز شده است که عبارتند از 1) تغییر اقلیم 2) راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت و 3) آلودگی. وی با اشاره به مطالعه انجام شده بر روی دریای خزر گفت: «ما بر روی افت تراز دریای خزر مطالعه‌ای انجام دادیم که این مطالعه به درخواست دولت آذربایجان انجام شد و در اجلاس باکو نتایج آن ارائه شد. در این مطالعه ما مجموعه تحقیقات انجام شده بر روی دریای خزر را جمع‌بندی کردیم و تأثیر افت تراز بر محیط زیست و اقتصاد را بررسی کردیم و توصیه‌هایی نیز برای کاهش اثرات موضوع ارائه دادیم. از جمله پیشنهاد دادیم که کشورهای اطراف دریای خزر باید برای جلوگیری از افت سطح دریا و اثرات تغییر اقلیم مشارکت تحقیقاتی انجام دهند. بنابراین دغدغه ما این است که چگونه می‌توانیم کشورهای حوضه خزر را تقویت کنیم تا بتوانند اثرات را مطالعه و مدیریت کنند». همچنین ایشان پروژه دیگر انجام شده توسط UNEP را نیز معرفی کرد که در آن تغییر اقلیم در حوضه دجله و فرات بررسی شده و اثرات آن بر فرسایش خاک، طوفان‌های ریزگرد و خسارت بر جوامع انسانی مورد ارزیابی قرار گرفته است. خانم سلوود در پاسخ به این سوال که مشتری این تحقیقات UNEP چه کسانی هستند؟ پاسخ داد: اگرچه مطالعه به سفارش کشور آذربایجان انجام شد، اما مشتری اصلی ما در این مطالعه خود محیط زیست است.
خانم سلوود با اشاره به اینکه UNEP در تلاش است تا دانش موجود در مناطق را بررسی کند، عنوان کرد که نتایج تحقیقات ما نشان داده است در بسیاری از مواقع بهترین روش برای مدیریت محیط زیست، روش‌های بومی است که در خود مناطق از قدیم وجود داشته است و فقط باید این روش‌ها را شناسایی و تقویت کرد. برهمین اساس ایشان تأکید کرد که روش مواجهه کشورها با مسائل و راه‌حل‌های محلی که در هر منطقه وجود دارد برای ما بسیار اهمیت دارد و مایلیم اگر در ایران چنین راه‌حل‌ها و روش‌هایی وجود دارد در مورد آنها مطلع شویم.
در ادامه این جلسه مهدی فصیحی هرندی به بیان برخی از مسائل آب کشور پرداخت. ایشان با تأکید بر اهمیت نوآوری سیاستی در حل مسائل آب کشور گفت: در مسأله خشکی زاینده‌رود توجه به درهم‌تنیدگی انرژی و آب بسیار اهمیت دارد. کشور ما توانسته است با محور قرار دادن جبران نقصان معیشت کشاورزان به جای تمرکز صرف بر روی تدمین آب اراضی حقابه‌دار، مناقشه را در حوضه زاینده‌رود تا حدی مدیریت کند. ایشان در ادامه در خصوص رودخانه‌های مرزی عنوان کرد: «تقریبا تمام مرزهای ایران را رودخانه‌های مرزی در بر گرفته‌اند از جمله هریرود، ارس، هیرمند و .... در خصوص تمام این حوضه‌ها ما باید به ارزش آفرینی بیاندیشم و انتظار داریم سازمان ملل به عنوان میانجی و تسهیل‌گر بتواند به این ارزش آفرینی کمک کند. اگر مرکز ما یا کشور ما مطالعه‌ای انجام دهد، کشورهای دیگر نتیجه آن مطالعه را نخواهند پذیرفت. اما اگر سازمان ملل در این فرآیند نقش آفرین باشد، همکاری تسهیل خواهد شد. ما معتقدیم که موضوع در بسیاری از موارد فقط از طریق آب قابل حل نیست. بلکه باید ارزش آفرینی متقابل صورت گیرد و بازی برد-برد ایجاد شود. برای مثال در مسأله آلودگی ارس و در مسأله هیرمند باید ارزش برای دو طرف ایجاد شود» همچنین آقای فصیحی هرندی یکی از ظرفیت‌های همکاری میان UNEP و اتاق ایران را، نقش‌آفرینی مرکز به عنوان یک مرکز تحقیقاتی همکار برای دفتر محیط زیست سازمان ملل دانست. ایشان در ادامه به موضوع اقتصاد آب شیرین‌کن‌ها اشاره و بر لزوم اصلاح زنجیره ارزش آب شیرین‌کن‌ها تأکید کردند و این موضوع را نیز فرصتی برای همکاری بین‌المللی دانستند.
جعفر مرعشی، مشاور اتاق ایران، نیز با اشاره به اهمیت استفاده از ظرفیت‌های مشارکت عمومی، خصوصی، مردمی (PPPP)، بر لزوم استفاده از کارآفرینان جوان و بخش خصوصی تأکید کرد و در خصوص تجربیات جهانی استفاده از این ظرفیت به منظور حل مسائل مرتبط با محیط زیست و آب پرسشی طرح کردند. خانم سلوود تجربیاتی در خصوص مدیریت جنگل‌ها و کنترل آتش‌سوزی جنگلی را به عنوان نمونه‌هایی موفق از مشارکت PPPP در سطح جهان تشریح کرد.
در ادامه این جلسه طرفین در خصوص مسائل مختلف مرتبط با آب، کشاورزی و محیط زیست به تبادل نظر پرداختند.

جلسه دوم کارگاه آموزشی تحت عنوان "آینده پژوهی" به منظور ارتقاء دانش و مهارت‌های آینده‌پژوهی در میان مخاطبان تخصصی و عمومی" و با هدف "توسعه نگرش آینده‌نگر و آشنایی با روش‌ها و ابزارهای پیش‌بینی برای شناسایی فرصت‌های و چالش‌های پیش‌رو و کمک به تصمیم‌گیری استراتژیک در محیط های متغیر و پیچیده" توسط مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران با تدریس سرکار خانم مهندس مهسا حاجیانی کارشناس ارشد آینده پژوهی برگزار گردید.
این کارگاه که جلسه دوم آن در تاریخ 18/10/1403 در محل سالن جلسات طبقه ششم ساختمان شماره 1 اتاق ایران برگزار شد، به موضوعات متنوعی از جمله مبانی تحلیل تحلیل پیشران ها، کاربرد نرم افزار micmac در تحلیل پیشران ها، مبانی استخراج سناریوها و پیشران های منتخب، نحوه سناریوپردازی و کاربرد نرم افزار scenariowizard دراین زمینه آن پرداخت.
حاضران در این کارگاه علاوه بر آشنایی با مفاهیم و اصول تحلیل پیشران ها و سناریوپردازی در آینده پژوهی با کاربرد نرم افزارهای تخصصی این حوزه نیز آشنا شدند.
این برنامه با حضور همکاران مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب برگزار شد و زمینه‌ساز برنامه‌های آتی در حوزه آینده‌پژوهی توسط مرکز خواهد بود.

نشست «سیاست‌گذاری نوآوری در ایران و معرفی ابزارهای نوآورانه در مدیریت آب» به عنوان سومین نشست از سلسله نشست‌های نوآوری و فناوری در مدیریت آب و کشاورزی به همت مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در تاریخ 19 دی 1403 در سالن جلسات شمالی طبقه 1 ساختمان جدید اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و بازرگانی ایران برگزار شد. علاوه بر حاضرین جلسه در بستر مجازی نیز 52 نفر در این جلسه حضور یافتند. در این جلسه ابتدا آقای مهدی فصیحی هرندی ضمن خوشامدگویی به حاضرین سخنرانان و برنامه نشست را معرفی کردند.
خانم طاهره میرعمادی عضو هیأت علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به عنوان اولین سخنران این نشست، درخصوص سیاست نوآوری و دوگانه نوآوری نهادی و نوآوری فناورانه مطالبی را مطرح کردند. ایشان ضمن بررسی نقشه راه آب کشور، این موضوع را مطرح کردند که این نقشه راه فاقد یک نقشه راه یا ره‌نگاشت فناوری است که در آن زنجیره ارزش فناروی‌های آب شناسایی شده و تعیین شود که در افق این نقشه راه چه فناوری‌هایی در کشور مورد نیاز است و نحوه دستیابی به این فناوری‌ها به چه شکل خواهد بود. در ادامه ضمن بیان کارکردهای نوآوری نهادی شامل 1: تجربیات کارآفرینانه 2: خلق و ایجاد دانش (مقالات منتشر شده) 3: شبکه‌سازی 4: انتشار دانش 5: شکل‌گیری بازار 6: بسیج منابع 7: مشروعیت‌سازی، ایشان نتایج بررسی انجام شده را مطرح کردند که نشان می‌داد کشور در زمینه فعالیت‌های کارآفرینانه، توسعه دانش و انتشار دانش تا حدودی وضعیت خوبی دارد اما در جهت‌دهی سیستم، شکل‌گیری بازار و تخصیص منابع با ضعف مواجه است. در خاتمه خانم میرعمادی استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و شوراها در سطوح مختلف به منظور هدایت نوآوری فناورانه را راهکاری دانستند که باید پی گرفته شود.
آقای علی باقری عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس ضمن تشریح کاربردهای بازی‌های جدی (serious games) و تفاوت آن با بازی‌وارسازی (gamification) یک بازی جدی با عنوان «بازی آبخوان» را معرفی کردند که در آن می‌توان شرایط بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی را شبیه‌سازی کرد و رفتارهای بازیگرهای انسانی در مقابل قوانین و سیاست‌ها را شبیه‌سازی کرد. این بازی که به صورت یک boardgame طراحی شده و ثبت اختراع نیز شده است سیاست‌ها و اتفاقات مختلف مانند الگوی کشت، افت سطح آبخوان، بارش و خشکسالی، سرمازدگی، بازار آب و ... را شبیه‌سازی می‌کند و ابزاری است که هم برای شبیه‌سازی اثرات سیاست‌ها و هم برای آگاهی‌رسانی و فرهنگ‌سازی کاربرد دارد.
آقای اسماعیل اسناوندی نیز در این نشست، بازار گواهی سپرده آب را معرفی کردند که در آن سرمایه‌گذاران می‌توانند با سرمایه‌گذاری در صرفه‌جویی آب یا تولید پساب یا آب شیرین شده، گواهی سپرده در بستری مبتنی بر بورس دریافت کنند و سپس متقاضیان می‌توانند با خرید این گواهی سپرده به صورت اوراق تسویه، از آن برای تأمین آب استفاده کنند. این بازار مبتنی بر پایبندی به ساز و کار رقابتی و حداقل کردن هزینه مبادلاتی از طریق حذف واسطه دولتی است. در این بازار با استفاده از ضرایبی نظیر ضریب هدایت الکتریکی و ضریب ذخیره محل بهره‌برداری و محل تولید آب، وضعیت کیفی آب تولید شده و آب مصرف شده و بحرانی بودن و نبودن آبخوان در محل آب تولید شده و آب مصرف شده مد نظر قرار می‌گیرد.
آقای محمدحسین صراف زاده نیز در نقد بازار پساب نکاتی را مطرح کردند که از جمله مسأله ماکیت پساب، جایگاه محیط زیست در مدل بازار طراحی شده، اهمیت توجه به پارامترهای کیفی دیگر و موضوع تضمین کیفیت پساب از جمله موضوعاتی بود که توسط ایشان مطرح شد.
در پایان نشست نیز حاضرین مجازی به طرح سوالاتی در خصوص مطالب مطرح شده توسط سخنرانان پرداختند و بحث و تبادل نظر براین اساس صورت گفت.

علاقه مندان می توانند جهت مشاهده نسخه ضبط شده این نشست از لینک زیر استفاده نمایند: 

https://vroom.iccima.ir/playback/presentation/2.3/a43312696731d13afb7061ae597cf08631a6f2c9-1736312446688

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی یزد برگزار می‌کند: کارگاه "سیاست پژوهی، انواع اسناد سیاستی و مسأله شناسی"

? سرفصل های کارگاه:
- کارکرد اندیشکده ها
- اهمیت سیاست پژوهی
- انواع اسناد سیاستی
- مبانی مسأله شناسی و فرمول بندی مسائل

?️ سه شنبه ۱۸ دی ۱۴۰۳

⏰از ساعت ۹ تا ۱۲ و ۱۶-۱۸

?لینک حضور در جلسه:

b2n.ir/ypop

جلسه اول کارگاه آموزشی تحت عنوان "آینده پژوهی" به منظور ارتقاء دانش و مهارت‌های آینده‌پژوهی در میان مخاطبان تخصصی و عمومی" و با هدف "توسعه نگرش آینده‌نگر و آشنایی با روش‌ها و ابزارهای پیش‌بینی برای شناسایی فرصت‌های و چالش‌های پیش‌رو و کمک به تصمیم‌گیری استراتژیک در محیط های متغیر و پیچیده" توسط مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران با تدریس سرکار خانم مهندس مهسا حاجیانی کارشناس ارشد آینده پژوهی برگزار گردید.
این کارگاه که جلسه نخست آن در تاریخ 05/10/1403 در محل مرکز مذکور برگزار شد، به موضوعات متنوعی از جمله مباحث مبانی و نظری آینده پژوهی - انواع آینده- کشف یا ابداع ، آزمون و ارزیابی آینده های ممکن ، محتمل و مطلوب - مسائل و دغدغه ها کدامند؟ - آینده نگری و سیاست گذاری – انواع مواجه - پیش فرض‌های مهم در آینده‌پژوهی- آینده‌پژوهی اکتشافی و روش‌شناسی آن پرداخت.
حاضران در این کارگاه علاوه بر آشنایی با مفاهیم و اصول پایه‌ای آینده‌پژوهی، بصورت گروهی درباره موضوعات تخصصی در حوزه های محیط زیست ، آب ، کشاورزی ، هوش مصنوعی ، اقتصادی و اجتماعی به بحث و تبادل نظر پرداختند و توانستند با نگرشی دقیق‌تر و علمی‌تر به انتخاب موضوعات اصلی و کلیدی در حوزه‌های مذکور دست یابند.
سرکار خانم مهندس حاجیانی در این کارگاه اظهار داشت: "آینده‌پژوهی نه تنها ابزار پیش‌بینی، بلکه با همکفری و تعامل سازنده می‌تواند ابزاری برای تصمیم‌سازی بهتر در شرایط پیچیده و پویای دنیای امروز باشد.
این برنامه با حضور همکاران مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب برگزار شد و زمینه‌ساز برنامه‌های آتی در حوزه آینده‌پژوهی توسط مرکز خواهد بود.

مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب به بررسی تهدیدها و فرصت های بخش های کشاورزی و آب در لایحه بودجه 1404 پرداخته است. 

براساس این بررسی عدم تخصیص بودجه متناسب با احکام برنامه هفتم پیشرفت، سیاست گذاری برخلاف صیانت از منابع آب سطحی و زیرزمینی، مشکلات تعهدات ارزی بخش کشاورزی، حاکم بودن رویکرد افزایش تصدی گری دولت در لایحه بودجه، نادیده گرفتن مسائل بین بخشی و بی توجهی به الزامات تامین نهاده های کشاورزی و عدم افزایش تخصیص بودجه برای برخی از بندهای لایحه به تناسب تورم از جمله تهدیدهای بودجه 1404 است. 

ویدئوی کامل نظرات این مرکز در خصوص لایحه بودجه 1404 را اینجا مشاهده فرمایید. 

نشست تخصصی «رویکردهای نوآورانه در حل مسائل آب شرب: موردکاوی آب بدون درآمد» را با محوریت «نشست اول: نوآوری مبتنی بر فناوری» توسط مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در تاریخ 1403/09/24 برگزار گردید. 

در ابتدای نشست جناب آقای نیلفروشان به بیان تفاوت Innovation و Invention پرداختند، اینکه اختراع به معنای ایجاد  چیزی است که پیش از این وجود نداشته است؛ در صورتی که جنبه اقتصادی پیدا کند و مورد پذیرش بازار قرار گیرد، به نوآوری تبدیل می‌شود. همچنین ایشان تاکید داشتند که نباید نوآوری را فقط به نوآوری فناورانه تقلیل دهیم. نوآوری فقط محصول کار دولت نیست، بلکه باید همه نهادهای جامعه مدنی را درگیر نوآوری کنیم که از آن بهعنوان رویکرد گذار به پایداری (Transition to Sustainability) نام میبرند.

در ادامه جناب آقای جلیلی قاضیزاده به تشریح اجرای آب بدون درآمد پرداختند. ایشان اشاره کردند که در مواجهه با مسائل و بحرانهای آب دو رویکرد افزایش تولید و مدیریت تقاضا وجود دارد که مدیریت آب بدون درآمد هم شاخهای از مدیریت تقاضا است. باتوجه به اینکه در این برهه از تاریخ امکان تولید آب بیشتر فراهم نیست بنابراین این اعتقاد و باور باید در مدیران کشور به وجود بیاید که راه حل مشکل ما فقط تولید آب نیست. ایشان عدم استقبال مدیران از مدیریت آب بدون درآمد و کاهش هدررفت بدلیل نداشتن جلوه و نمود ملموس در جامعه، اجرایی نشدن قوانین بالادستی در مورد مدیریت آب بدون درآمد و کاهش آن، عدم دسترسی به اطلاعات و شفافیت آمار و ارقام هدررفت و حسابداری آب و عدم اختصاص بودجه عمرانی برای کاهش آب بدون درآمد را به عنوان موانع اصلی که بر سر راه کاهش آب بدون درآمد وجود دارد بیان کردند.
جناب آقای حاجی کریم بیان کردند که در مورد ورود بخش خصوصی به موضوع کاهش آب بدون درآمد بضاعت فنی وجود دارد و مشکل اصلی در اقتصاد آب و انرژی است. بخش خصوصی در پروژههای سرمایهگذاری تجربه قراردادهای بیع متقابل یا BOT را دارد که در این موارد جز خسارات چیزی عاید بخش خصوصی نشده است. ایشان اشاره کردند که فدراسیون صنعت آب تصمیم دارد که اگر بخش خصوصی وارد این بازار شود هیچ ارتباط پولی با دولت نداشته باشد، بلکه در ازای آن از دولت اوراقی بگیرد که بتواند در جایی مثل بورس انرژی بفروشد و خریداران این اوراق صنعت و بخش کشاورزی و خود وزارتخانه خواهند بود. 
جناب آقای مهدی فصیحی در انتها به عنوان جمعبندی اشاره داشتند که اگر بحث هدررفت آب بدون درآمد در شهرهای ما  به استانداردهای جهانی برسد بسیاری از پروژه های پرهزینه تامین در کشور متوقف خواهد شد، ناترازی انرژی کنترل خواهد شد، اقتصاد ورشکسته آبی ما به سامان خواهد رسید و تمامی این موارد بهصورت علمی قابل اثبات است. تا زمانی که در مدلهای حل مساله کاهش آب بدون درآمد، برای حلقه سیاسی ایجاد ارزش نکنیم پیشرانی برایش اتفاق نمیافتد. نبود  مدل اقتصادی-سیاسی یعنی مدل اقتصادی که پیشران سیاسی داشته باشد نه مدل اقتصادِ سیاسی، حلقه گمشده اینها است. در بحث روابط بین الملل، اگر بخواهیم ابعاد حکمرانی را فقط به سه بعد تقلیل دهیم یکی از پایههای آن قطعا تراز کردن روابط بین المللی است که بسیاری از مسائل مارا حل میکند.

در انتهای نشست نیز سایر حاضرین جلسه به ارائه نظرات خود پرداختند و به سوالاتی که توسط حاضرین مجازی مطرح شده بود پاسخ داده شد.

کشاورزی ایران با مسائل پیچیده‌ای نظیر بحران کمی و کیفی آب، عدم عرضه به موقع نهاده‌های‌ موثر، محدودیت منابع کشاورزی (منابع طبیعی، ذخایر ژنتیکی و منابع مالی)، هزینه تولید بالا، حاشیه سود پایین و نیاز به ارتقای پایداری مواجه است. در چنین شرایطی، "نوآوری در کشاورزی" به‌عنوان راهکاری برای برون‌رفت از این بحران‌ها مطرح شده است.
اما نکته‌ای که از آن نباید غافل ماند این مهم است که تعریف و مفهوم دقیق نوآوری، فن‌آوری و کشاورزی هوشمند همچنان محل بحث است. از آن‌جاکه این ابهام می‌تواند موجب سردرگمی در طراحی راهبردها، تخصیص منابع و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با توسعه نوآوری در کشاورزی شود، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران روز یکشنبه مورخ 1403/09/11 در نشستی تخصصی تحت عنوان "نوآوری در سیاست‌گذاری و فن‌آوری کشاورزی: مفاهیم و کاربردها" با حضور کارشناسان و فعالان این حوزه، مساله مذکور را از سه جنبه زیر مورد بررسی قرار داده است:
- در کشاورزی هوشمند، نقش فن‌آوری‌های پیشرفته تا چه حد تعیین‌کننده است؟
- نوآوری در روش‌ها و مدیریت منابع چگونه در کشاورزی هوشمند نمود پیدا می‌کند و باعث کاهش سطح بحران‌ها می‌شود؟
- چگونه فن‌آوری و نوآوری می‌توانند به‌طور مکمل در کشاورزی هوشمند به کار گرفته شوند؟

برای مشاهده این نشست به لینک زیر مراجعه نمایید: [https://www.instagram.com/reel/DDCQDahtNcT/?igsh=ZjRjaGV2MDFlajd1]

رئیس‌ اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، با اشاره به ضرورت تأمین به موقع نهاده‌های بخش کشاورزی، نگرانی خود را نسبت به بروز وقفه یا مشکل در تامین نهاده‌های کشاورزی و عدم تأمین ارز جهت ترخیص نهاده‌های وارداتی اعلام کرده است.

صمد حسن‌زاده ، در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، از دولت خواست: اقدام عاجل در جهت تأمین نهاده‌های تولید کشاورزی و تأمین ارز مورد نیاز انجام شود که یقیناً در حفظ آرامش مصرف‌کنندگان و فعالان اقتصادی و کسب و کارهای بخش کشاورزی بسیار مؤثر خواهد بود.

در این نامه تاکید شده است: استمرار و افزایش تولید محصولات کشاورزی، در گرو تدارک و مصرف به‌موقع نهاده‌هایی همچون بذر، کود، آفت‌کش، ابزار و ادوات و موارد نظیر آن است و استفاده از این نهاده‌ها، پس از زمان مقتضی، حتی به میزان زیاد، نه تنها اثری مثبت بر تولید ندارد، بلکه می‌تواند به کمیت و کیفیت تولیدات آسیب جدی بزند.

متن نامه رئیس اتاق ایران به رئیس‌جمهوری

جناب آقای دکتر پزشکیان

رئیس‌جمهور محترم

سلام‌علیکم

احتراماً همان‌گونه که مستحضرید تولید محصولات زراعی، باغی، دام و طیور و آبزیان و همچنین حصول به اهداف پیش‌بینی شده در برنامه‌ها و اسناد بالادستی منوط به تحقق نهاده‌ها و عوامل تولید نظیر تأمین، توزیع و مصرف به‌موقع نهاده‌هایی همچون بذر، کود، آفت‌کش، ابزار و ادوات و موارد نظیر آن است. بدیهی است عدم تهیه و تخصیص موارد یاد شده در زمان مناسب موجب کاهش چشمگیر تولید خواهد شد.

به‌عبارتی‌دیگر استمرار و افزایش تولید برخی محصولات، نیازمند و درگرو تدارک و مصرف به‌موقع این نهاده‌ها است و استفاده از این نهاده‌ها پس از زمان مقتضی، حتی به میزان بیشتر نه‌تنها اثری مثبت بر تولید ندارد، بلکه می‌تواند موجب آسیب جدی به کمیت و کیفیت تولیدات نیز گردد؛ مثلاً، مصرف انواع کودهای حاوی عنصر فسفره حدود 650 هزار تن در سال و پتاسه حدود 250 هزار تن باید در فصل آماده کردن زمین و قبل یا حداکثر همراه با کاشت در محدوده رشد ریشه قرار گیرد. در حال حاضر، بیشتر از 70 درصد خاک‌های کشور کمتر از حد نیاز، فسفر دارند و عدم مصرف آن قطعاً موجب کاهش تولیدات فصل آینده اثرگذار خواهد بود؛ زیرا عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان شامل ازت، فسفر، پتاس به‌عنوان عناصر اصلی (ماکرو) و سایر عناصر نظیر آهن، منگنز، روی و ... (عناصر میکرو) هستند.

طی چهار سال منتهی به 1401، سالیانه حدود 2 میلیون تن کود ازته (عمده کود اوره تولید داخلی)، حدود 300 هزار تن انواع کود فسفره، 150 هزار تن انواع کودهای پتاسه و مواردی هم کودهای جلبک در کشاورزی عرضه شده، ظرفیت تولید داخلی کود (غیر از اوره) حداکثر 50 هزار تن کود فسفره و 50 هزار تن کود پتاسه است و الباقی از واردات تأمین می‌گردد. تولید حدود 110 میلیون تن محصولات زراعی، باغی و گلخانه‌ای و تولید حدود 11 میلیون تن شیر و حدود 900 هزار تن گوشت قرمز مدیون تدارک این کودها بوده است.

همه‌ساله، موسسه تحقیقات خاک و آب که از مؤسسات تحقیقاتی مادر و قدیمی است؛ بر اساس برنامه کشت و سطوح باغات و گلخانه‌ها و سایر مصارف، نیاز کودی کشور را طی کتاب‌های به ریز انواع کودها، مناطق و محصولات مختلف تبیین و اعلام می‌دارد. بر این اساس امسال، نیاز خاک‌های زمین‌های کشاورزی کشور به حدود 7 میلیون تن کود است. سال جاری علی‌رغم هشدارهای متعدد تا پایان خردادماه، تنها 83 هزار تن کود از واردات تأمین شده، با تأمین حدود 2 میلیون تن کود ازته از منابع داخلی که با توجه به پیش‌شرط ‌دسترسی به‌موقع و آسان آن که با خبرهایی مانند افزایش قیمت تمام‌شده بعید به نظر می‌رسید، تأمین این نهاده‌های کشاورزی با چالش جدی مواجه است. از دلایل عمده پایین بودن عملکرد محصولات کشاورزی در کشور، کم‌مصرف کردن کودها (کمتر از مقادیر توصیه) و عدم رعایت تناسب مصرف انواع آنها اعلام شده است. یعنی از هر گروه پایه کودی برای هر محصول بایستی مقدار مشخصی مصرف شود؛ چنانچه مصرف هر عنصر چه ازنظر زمان و چه به لحاظ مقدار مصرف کمتر یا بیشتر از حد تعادل باشند؛ اثرگذاری مطلوب ندارند.

بذر نهاده اصلی در تولیدات کشاورزی (اعم از زراعی، باغبانی و دام، طیور و آبزیان) بوده و سایر عوامل از آن تأثیرپذیر هستند. این نهاده تبلور ترکیب ژنتیکی و مهم‌ترین واحد توارث از نسلی به نسل دیگر است. بنابراین، دسترسی به ارقام و نژاد مناسب و بذور آن‌ها در هر منطقه یکی از مهم‌ترین علل افزایش تولید و بهره‌وری به شمار می‌آید. تابستان به میانه خود نزدیک شده، درحالی‌که بر اساس آمار سازمان گمرک طی سه ماه نخست سال جاری تنها 1661 تن بذر وارد کشور شده است و تقریباً تمامی بذور وضعیت نابسامانی را دارند.

علاوه بر موارد فوق‌الذکر، باوجوداینکه در آستانه فصل کشت قرار داریم، ارز تأمین نهاده‌های تولید کشاورزی از دی‌ماه سال گذشته تخصیص نیافته و خلأ کسری وارداتی که انتظار می‌رفت صورت پذیرد، موجب کمیابی و گرانی نهاده‌ها گردیده، هم‌اکنون برای پرونده‌های ناتمام سال گذشته به 250-200 میلیون دلار (60-50 میلیون دلار برای بذر، 60-50 میلیون دلار برای آفت‌کش و الباقی برای کود) جهت ترخیص محموله‌ها نیاز هست؛ این موضوع را باید در نظر داشت که برای تأمین نهاده‌ها جهت تولید مستمر به‌صورت سالانه به حدود 800 میلیون دلار (حدود 200 میلیون دلار بذر، حدود 200 میلیون دلار آفت‌کش و حدود 400 میلیون دلار کود) تخصیص ارز نیاز است؛ که از اول سال تاکنون به این مهم پرداخته نشده است.

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نگرانی عمیق خود در مورد تأمین و تدارک نهاده‌های تولید کشاورزی و اثرات ناگوار ناشی از خلأ مصرف به هنگام آنها را اعلام می‌دارد. بنابراین تقاضا دارد، با هدف جلوگیری از کاهش تولید و تبعات اقتصادی و اجتماعی که به دنبال خواهد داشت، دستور فرمایند انجام اقدامات مقتضی با اولویت ویژه در دستور قرار گیرد. بدیهی است حفظ آرامش بازار، نتیجه اقدامات و تلاش تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی و کسب و کارهای بخش کشاورزی خواهد بود که درگرو تولید و عرضه کافی و به هنگام محصولات ضروری و اساسی آحاد جامعه است.

پیشاپیش از بذل‌توجه شما سپاسگزارم

صمد حسن‌زاده

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران